روانشناسی، روانکاوی، روانسنجی، روانپزشکی، مشاوره، مقالات و تست ها

مراحل پرورش مذهبي کودک

مراحل پرورش

شک نيست که هر سني مقتضايي دارد. برنامه اي که درباره يک کودک سه ساله اعمال مي شود با برنامه اي که درباره يک کودک ده ساله و يا چهارده ساله عمل مي شود به کلي متفاوت است.

درست است که پرورش مذهبي از آغاز تولد انجام مي شود ولي قبل از تولد مراقبت هايي بايد انجام شود که آن هم جزو پرورش مذهبي است. پرورش مذهبي به حقيقت از حين انتخاب همسر و بعد از ارتباط زناشويي شروع مي شود. افکار مادر در دوران حمل ، غذاها ، برخوردها و رفتارها در آن مؤثر است.

پس از تولد ، والدين تا 21 سال درباره فرزند خود مسئوليت مستقيم دارند و کوتاهي درباره فرزندان گناهي بزرگ در برابر خدا ، و جرمي نابخشودني در برابر جامعه است .

در کتب روايتي ، اين دوره 21 سال است و به سه دوره هفت ساله و هر کدام به دوره هاي جزيي تر قابل تقسيم است.

هفت سال اول: دوره تکوين است . و پرورش مذهبي در حقيقت از همان روز اول تولد شروع مي شود و آن از طريق انجام مراسم مذهبي است.

آنچه درباره کودک عمل مي شود : مراسم گفتن اذان و اقامه در دو گوش او و کام برداشتن با تربت امام حسين (ع ) ، غسل مولود دادن ، ختنه کردن ، تراشيدن موي سر و هم وزن آن از طلا يا نقره صدقه دادن ، تسميه به نام هاي نيکو، عقيقه ؛ بعدها به همراه رشد و در سنين مختلف تکاليف گوناگوني به کودک داده مي شود.

مثلاً از سه سالگي آموزش جمله تهليل است ( ذکر لا اله الا الله ) ، از 5/3 سالگي آموزش شهادت به رسالت محمد (ص) از چهار تا پنج سالگي تمرين صلوات، از پنج سالگي آموزش دست چپ و راست ، از شش سالگي آموزش قبله ، سجده و رکوع ، از حدود هفت سالگي تمرين نماز و بيدار شدن براي سحري است .

مراقبت هايي نيز لازم است . في المثل از شش سالگي دختر، و از هفت سالگي پسر نبايد گونه ي را جنس مخالف را ببوسد.

مردي به امام صادق ( ع) از دختر شش ساله کنيز خود حکايت کرد و امام فرمود او را نبوس ، در آغوش خود نگير و بر دامن خود منشان.

در دوران کودکي نبايد فراموش کرد که چهار سال اول تولد بسيار مهم و در پايه گذاري شخصيت ، داراي اهميت فوق العاده است بدان گونه که مي توان گفت هفتاد درصد شخصيت کودک در اين سن پايه گذاري مي شود.

هفت سال دوم – دوره اي است که بايد کودک تحت کنترل انديشيده والدين و مربي از نظر اعمال و رفتار باشد و لااقل به دو دوره هشت تا ده ، و 11 تا 14 سالگي تقسيم مي شود.

در اين دوره نيز به تناسب سن و رشد ، تکاليف مذهبي براي کودک فراهم مي شود. مثلاً در آغاز اين دوره مسئله شستن دو کف دست و تا پايان نه سالگي تمرين وضو و از ده سالگي اجباراً به نماز بايد وادار شود.

ايمان واقعي به مذهب از حدود 12 سالگي در کودک پيدا مي شود . در اين سن تا حدود قابل توجهي مي توان مفاهيم اصيل مذهب را به او منتقل کرد. ضمناً فراموش نکنيم مباني اخلاقي و تربيتي به مفهوم آداب معاشرت و رسوم وسنن در همين دوره بايد به کودک منتقل گردد.

پايان اين دوره همزمان با دوره نوجواني است و کودک با تجاربي که در زمينه هاي مختلف به دست آورده بالنسبه فردي مستقل وصاحب نظر مي شود.

هفت سال سوم : دوره تمرين و عمل به آموخته ها است . در اين دوره نيز که خود به سه مرحله پايان نوجواني ، دوران بلوغ و دوره جواني قسمت مي شود آدمي زير نظر مربي و تحت مراقبت آنها به انجام وظيفه بپردازد.

بخش اعظم عنايت والدين بايد متوجه دوران بلوغ باشد که دوره رشد احساسات و نوعي تولد مجدد است.

افراد دراين دوره راجع به معتقدات خود حيرانند و نياز به تجديد نظر دارند . از فکر بهشت و دوزخ ناراحتند ، نمي دانند پس از مرگ چه مي شود و سرانجام کارشان به کجا منتهي مي گردد.

نياز آنان به راهنمايي در اين دوره به اوج مي رسد و مربيان بايد زير بازوي آنها را بگيرند و هدايتشان کنند.

ايمان به مذهب از شانزده سالگي اوج مي گيرد و در صورتي که به الگوهاي کاذبي برخورد کنند خطراتي برايشان در جنبه مذهب وجود خواهد داشت .

پايان بلوغ و از حدود هجده سالگي دوره استقلال تقريبي است ، دقت و استقلال منطقي در او رشد مي يابد و مي توان از اين طريق به آموزش افراد پرداخت.

نکات مورد توجه در تربيت :

1- مسئله جنس : در تربيت اسلامي نوع پرورش دختر و پسر متفاوت است واين تفاوت به مناسبت وجود تفاوت هاي طبيعي و تفاوت هاي وظيفه اي است.

در جنبه تفاوت هاي طبيعي ، مذهب نيز مانند علم قائل به اين است که پسر و دختر از نظر روحي و جسمي با هم تفاوت هاي آشکاري دارند. رشد آنها در مراحل مختلف سني ، احساس و عاطفه آنها و از همه مهمتر بلوغ جنسي و عقلي آنها با هم فرق دارد و مي دانيم که عالي ترين نظام تربيتي آن است که اين تفاوت ها و نکات را در نظر گيرد.

در جنبه تفاوت هاي وظيفه اي نيز ، از نظر علم و مذهب پسران و دختران با هم تفاوت دارند. دختران براي حمل و نگهداري کودکان ، باروري و بارداري و آنگاه پرورش فرزند آماده مي شوند و پسران براي انجام وظايف سنگين اجتماعي آمادگي مي يابند. و باز هم آگاهي داريم که عالي ترين سيستم تربيتي آن است که اين تفاوت هاي وظيفه اي را مورد نظر داشته باشد.

2- نوع مسائل مورد آموزش : از نکات مهمي است که در امر تربيت بايد مورد نظر باشد. نوع مطالبي که به افراد مي آموزيم بايد با سن و متقضاي سني و عقلي افراد مطابقت داشته باشد. آنچه که به يک دختر 15ساله آموخته مي شود هرگز به پسر آموخته نمي شود و نيز در آموزش ديني ، دختر ده ساله بايد بيش از پسر ده ساله به مسائل ديني خود آگاه باشد پس آموزش بيشتري لازم دارد .