اميدان آينده

[mhm]

طرز برخورد با دانش‌آموزان ناسازگار

هر نوزادي که پا به دنياي هستي مي‌گذارد، از عالي ‌ترين و کامل ‌ترين امکانات رشد برخوردار است. او در بهترين حالت خود آفريده مي‌شود، فقط کافي است خانواده و محيطي مناسب در اختيارش باشد تا به کمال برسد.
معلمان اغلب رفتارهاي ناسازگارانه دانش‌آموزان خود را با صفاتي مانند لجباز، پرخاشگر، گستاخ، حاضرجواب، قانون ‌شکن، بهانه‌گير، دروغ‌گو، شلخته، بي‌اعتنا، عصبي و… بيان مي‌کنند. اغلب، مربياني ‌که براي دانش‌آموز پروري آموزش ‌نديده باشند، براي برخورد درست و سازنده با رفتارهاي ناسازگارانه آنان آمادگي و مهارت لازم را ندارند.
عده‌اي از مربيان با محکوم کردن خطاها و ناسازگاري‌ هاي دانش‌آموزان، به زور و تهديد متوسل مي‌شوند. برخي با طبيعي پنداشتن رفتارهاي ناسازگارانه دانش‌آموزان، پرچم تسليم را بالا مي‌آورند. عده‌اي نيز با آزمايش و خطا تلاش مي‌کنند تا روش بهتري را براي کنترل آنان پيدا کنند. طبيعي ‌است که به دليل وجود تفاوت ‌هاي فردي و ويژگي ‌هاي منحصر به فرد هر کدام از آنان، شيوه ثابتي براي تربيت همه شاگردان وجود ندارد ولي با تکيه بر نقاط مشترک تمام کودکان و نوجوانان مي‌توان از شيوه ‌هاي تربيتي و برخورد صحيح با ناسازگاري ‌هاي دانش‌آموزان که از سوي متخصصان ارايه شده ‌است، بهره گرفت تا شرايط پرورش آرام و لذت‌بخش آنان بيش از پيش مهيا شود.

رفتارهاي ناسازگارانه
رفتارهاي ناسازگارانه رفتارهايي هستند که با نظر والدين، مربيان، مدرسه و جامعه سازگاري ندارد. رفتار دانش‌آموز ناسازگار احساس بدي را در اطرافيان ايجاد مي‌کند، به ‌طوري که خود نيز تحت ‌تأثير واکنش ‌هاي ناخوشايند حاصله از سوي ديگران واقع مي‌شوند. روان‌شناسان به‌ طور معمول رفتارهاي ناسازگار را در سه طبقه تقسيم‌بندي‌ مي‌کنند: اختلال بيش‌ فعالي و کمبود توجه، اختلال لجبازي و نافرماني و اختلال سلوک. گرچه شباهت ‌هاي زيادي ميان آنها وجود دارد ولي ويژگي ‌هاي متمايز کننده‌اي هم در آنها به چشم مي‌خورد. ممکن است علايم هر سه طبقه در يک دانش‌آموز ديده شود. براي آشنايي بيشتر به رفتارهاي هر کدام اشاره مي‌کنيم:
دانش‌آموزان بيش‌فعال و کم‌توجه
• نمي‌توانند رفتارشان را کنترل و تنظيم کنند.
• نمي‌توانند رفتارهاي هماهنگ و مناسب با اطرافيان از خود نشان دهند.
• با علامت ‌هايي مانند کم‌توجهي، حواس‌پرتي و کمبود تمرکز همراه هستند.
• در کارهايي که به آنها علاقه و مهارت داشته باشند، هيچ تفاوتي با همسالان خود ندارند.
• خيلي سريع به وسيله محرک‌هاي خارجي دچار حواس پرتي مي‌شوند و از کار و وظيفه خود(اغلب تکاليف مدرسه) باز مي‌مانند.
• اغلب وسايل ‌شان را گم مي‌کنند و فراموش کارند.
• مرتب حرکت مي‌کنند و آرام و قرار ندارند.
• ميان صحبت ديگران مي‌پرند و تأمل ندارند.
• نوبت را رعايت نمي‌کنند.
• سريع از کوره در رفته و اشيا را به ‌سوي ديگران پرتاب مي‌کنند.
• رفتارهاي جسورانه و خطرناکي از خود نشان مي‌دهند.
• در توجه به جزييات ناتوان‌اند.
• در صحبت کردن مستقيم با آنان، به ‌نظر مي‌رسد به گوينده توجهي ندارند و گوش نمي‌کنند.
• قادر به پيگيري دستورات نيستند و کارها را نيمه‌کاره رها مي‌کنند.
• از کارهايي که نياز به تلاش ذهني دارد، اجتناب مي‌کنند.
• کارهاي خود را ناتمام رها مي‌کنند.
کودکان لجباز و نافرمان
• رفتارهاي منفي و نابهنجار از آنها زياد ديده مي‌شود.
• از قوانين روزمره سرپيچي مي‌کنند.
• زود قهر مي‌کنند و قشقرق به راه مي‌اندازند.
• با بزرگترها بيش از حد بحث و جدل مي‌کنند.
• ديگر‌ان را در امور مقصر مي‌دانند و از آزار و اذيت و ناسزاگويي به آنان دريغ ندارند.
• عصباني و زود رنجند.
• رفتارهاي خشونت ‌آميز دارند.
• کينه‌توز و انتقام‌گير هستند.
کودکان دچار اختلال سلوک
• به ‌طور معمول به حقوق ديگران تجاوز مي‌کنند.
• رفتارهايي مانند قلدري و تهديد ديگران دارند.
• در نزاع و کتک‌کاري از وسايل خطرناک مانند چاقو و… استفاده مي‌کنند.
• اغلب دست به سرقت مي‌زنند.
• به اموال عمومي آسيب مي‌رسانند.
• فرار از خانه و مدرسه در آنها بيشتر ديده مي‌شود.
علل و انگيزه ‌هاي ناسازگاري فرزندان
۱) علل ارثي: گروهي معتقدند که بسياري از ناسازگاري‌ هاي دانش‌آموزان، ريشه در سرشت و طينت آنها دارد که به‌ همراه ژن از طريق والدين به آنها منتقل مي‌شود.
۲) علل زيستي: مانند نقص عضو، اختلال در بينايي و شنوايي و اختلال در مغز و دستگاه‌ هاي عصبي، پيش يا حين يا پس از تولد مي‌تواند از ديگر عوامل باشد.
۳) علل رواني: مانند وجود فشارهاي دروني، ميل به استقلال، وجود تعارض و کشمکش در مدرسه، به خصوص زماني‌ که دانش‌آموز خود را بي‌پناه و بدون پشتوانه احساس کند، عادات عصبي مانند ناخن جويدن و انگشت مکيدن در او مشاهده مي‌شود.
۴) علل عاطفي: مانند احساس محروميت از محبت والدين، ناکامي از دستيابي به اهداف مورد علاقه، فقدان امنيت عاطفي به هر دليل ممکن.
۵) علل اجتماعي: مانند نابساماني و اختلاف و درگيري ميان اعضاي خانواده، متارکه والدين، بدآموزي از الگوهاي خانه و مدرسه و جامعه، فقدان مقبوليت در ميان ديگران، يادگيري رفتارهاي نامطلوب از گروه همسالان، نداشتن نظارت کافي والدين، فقدان قانون منصفانه و قاطع در خانه و مدرسه، مشکلات اقتصادي و…
۶) علل تربيتي: مانند نبود يا افراط در محبت، ناهماهنگي ميان عاملان تربيتي در خانه و مدرسه و جامعه، برآورده کردن تمام خواسته ‌هاي دانش‌آموز بدون چون و چرا و يا به عکس، تنبيه بدني و آزارهاي رواني، مقايسه و تحقير و سرزنش دانش‌آموز و…
چگونه با رفتارهاي ناسازگارانه دانش‌آموزان برخورد کنيم؟
۱ - اگر خود تحت‌ فشارهاي رواني ناشي از زندگي و کار قرار داريم و نمي‌توانيم رفتار و گفتار خود را کنترل کنيم، بهتراست پيش از انجام هرکاري درباره دانش‌آموز به فکر روشي براي کنترل فشارهاي خود باشيم. تحقيقات نشان داده ‌است اگر مربيان بتوانند برخي رفتارهاي خود را تغيير دهند، فرمانبري کودک بيشتر خواهد شد.
۲ - نبايد افکار غلط و انحرافي درباره دانش‌آموز خود داشته باشيم. به طور مثال: «شاگردم اين کار را مي‌کند تا حرص مرا دربياورد يا او موجب تمام مشکلات در کلاس است.» چنين افکاري زمينه به ‌وجود آمدن احساس بسيار بد را نسبت به آن دانش‌آموز مهيا مي‌کند و به طور يقين بر رفتار ما و او اثر منفي مي‌گذارد.
۳ - بايد از ارايه دستورات مبهم، کلي و تکراري اجتناب کنيم. براي مثال، به جاي اين که بگوييم: «منظم باش»، شفاف و مشخص بگوييم که از او چه مي‌خواهيم.
۴ - به جاي سخنراني و بحث و جدل، بايد کوتاه و مؤثر بالحني محکم ولي در کمال آرامش به او گوشزد کنيم که رفتارش در ما چه تأثيري گذاشته و اگر از اين رفتار خود دست برندارد، چه عاقبتي در انتظار اوست.
۵ - بهتر است به ياد داشته باشيم که عاقبتي را براي او مشخص کنيم که شدني و کوتاه‌ مدت باشد. براي مثال نگوييم: «براي هميشه از اين کلاس خواهم رفت.»
۶ - نبايد انجام دادن خواسته‌هايمان را وظيفه او بدانيم بلکه پس از انجام دادن دستوراتمان بايد او را با کلام و هداياي مورد علاقه تشويق کنيم.
۷ - مي‌توانيم با مشارکت دانش‌آموزان فهرستي از مهم‌ترين قوانين در کلاس و مدرسه به ‌ترتيب اهميت و همراه با روش انجام دقيق آن تهيه کرده و پس از مشخص کردن نوع محروميت براي انجام ندادن شان، آن را با قاطعيت اجرا کنيم.
۸ - بايد عوامل مشکل‌ ساز را شناسايي و براي رفع آنها اقدام کنيم.
۹ - به نيازهاي جسمي، عاطفي، رواني، اجتماعي، اقتصادي و… دانش‌آموزان بايد بيشتر توجه کنيم.
۱۰- بايد سعي کنيم فرصتي را ايجاد کنيم تا دانش‌آموزان بتوانند نسبت به رفتارهاي نامناسب خود فکر کنند.
۱۱ - بهتر است که ارتباط مربيان و مسئولان مدرسه را با والدين بيش از پيش تقويت کنيم.
۱۲- بايد از تنبيه ‌بدني به طور جدي خودداري کرده و درصورت نياز از محروم ‌سازي ‌هاي کوتاه ‌مدت استفاده کنيم.
۱۳ - خوب است که براي شنيدن مسايل و مشکلات دانش‌آموزان وقت بگذاريم.
۱۴ - بهتر است از سرزنش و تحقير کردن و مقايسه‌ دانش‌آموزان به طور جدي خودداري کنيم.
۱۵- بايد ضمن تقويت ابعاد معنوي در دانش‌آموزان، روش‌ هاي آرامش‌ دهي ديني را به آنها آموزش دهيم.
۱۶- بايد علايم هشداردهنده خشم را به دانش‌آموزان آموزش دهيم تا بتوانند خشم خود را بهتر کنترل کنند.
۱۷- بهتر است روش‌ هاي«آرامش ‌دهي» را به آنها آموزش دهيم، از جمله(تنفس عميق، حرف زدن ‌هاي مثبت با خود و…)
۱۸- يکي از دلايل عصبانيت و ناراحتي دانش‌آموزان اين است که نمي‌توانند احساسات خود را به درستي بيان کنند. مي‌توانيم با کمک عکس و فيلم و نقاشي انواع احساسات مانند خشم، ترس، شادي، غم و… را به آنها آموزش دهيم.
۱۹- چون بسياري از ناسازگاري ‌هاي دانش ‌آموزان به دليل ناآشنايي مربيان و والدين با مهارت‌هاي زندگي است، توصيه مي‌شود مهارت‌ هاي ارتباطي مانند گوش دادن، ابراز وجود، حل مسأله و تصميم‌گيري و ديگر مهارت ‌هاي زندگي را خود بياموزيم و به دانش‌آموزان نيز آموزش دهيم.
درباره دانش‌آموزان بيش فعال علاوه بر موارد فوق، رعايت موارد زير تأکيد مي‌شود:
• دارو درماني مستمر زيرنظر روانپزشک که ممکن است تا چند سال طول بکشد چرا که با تشخيص و مراقبت درست، بيشتر آنان تا پايان دوره نوجواني درمان مي‌شوند.
• تأمين خواب مناسب شبانه به هر طريق ممکن، حتي با اعلام خاموشي براي تمامي اعضاي خانواده.
• پرهيز از خوردن قند و شکر، نوشابه گازدار، کاکائو، چيپس و پفک.
• آموزش والدين در زمينه‌ شيوه برخورد با آنها و شيوه‌ کمک کردن به فرزند بيش‌فعال ‌شان در انجام کارهاي روزانه.
منبع:‌سايت پزشكان
به اميد اينكه بتوانيم دانش آموزان سالم و مفيد به جامعه تقديم كنيم mhm