صفات پویشی اکتسابی

[psycho]

صفات پویشی اکتسابی

سومین مولفه در نظریه انگیز کتل، صفات پویشی اکتسابی( sems) هستند

- صفات پویشی اکتسابی، انرژی خود را از ارگها بدست می آورند و به نگرش ها سازمان و ثبات می بخشند.

- صفات پویشی اکتسابی به صورت اجتماعی اکتساب می شوند و معمولا چندین ارگ را بصورت همزمان ارضا می کنند ( کتل، آر.بی. کلین، بی. 1977)

- به یاد بیاورید که:

o نگرش عمل یا میل به عمل کردن در پاسخ به موقعیت خاصی است و معمولاً نگرش ها از سایق های فطری که ارگ نامیده می شوند سرچشمه می گیرد

o هدفهای میانی بین نگرشها و ارگها صفات پویشی اکتسابی هستند.

- چون صفات پویشی اکتسابی بصورت فرهنگی کسب می شوند تعداد آنها در فرهنگ های مختلف و گروههای سنی گوناگون تفاوت دارد.

این صفات عبارتند از : احساس فرد نسبت به شغل، خانواده و خانه، همسر یا معشوق، احساس خود، فراخود و مذهب

* احساس خود ( self- sentiment) به اعتقاد کتل از اهمیت ویژه ای برخوردار است (کتل،1977)

احساس خود مترادف با اصطلاح " خودپنداره" بوده و به تصوری که شخص از خود دارد اطلاق می شود مجموعه احساسهای شخص بوسیله این حس اصلی سازمان‌دهی می شوند و احساس خود نهایتا در تمامی نگرشها ی فرد منعکس می شود،صفات پویشی اکتسابی به عبارت دیگر الگویی از نگرشها است که فرد آنها را آموخته و برموضوعات مهم در زندگی فرد مثل کشور، مذهب، همسر، شغل، سرگرمی و متمرکز است.(فیست وفیست،2002.سیدمحمدی1384)

ارگ ها و صفات پویشی اکتسابی هر دو در خدمت برانگیختن رفتار هستند ولی تفاوت عمده‌ای بین آنها وجود دارد و آن این است که :

ارگ ها به دلیل مبنای سرشتی خود یک ساختار دایمی بده، می‌توانند شدت و ضعف پیدا کنند ولی نمی توانند بطور کلی ناپدید شوند در حالیکه صفات پویشی اکتسابی چون از یادگیری حاصل می‌شوند می توانند یادگیری زدایی شده و بنابراین می توانند ناپدید شوند

- ارتباط ارگ ها: صفات پویشی اکتسابی و نگرشها ( شبکه پویشی)

ارگها، صصفات پویشی اکتسابی و نگرش ها از طریق مفهوم تابعیت که صرفاً به معنای آن است که برخی عناصر در این نظام تابع برخی عناصر دیگر هستند با یکدیگر ارتباط پیدا می کنند مثلا نگرش ها تابع صفات پویشی اکتسابی هستند که آنها نیز به نوبه‌ی خود تابع ارگ ها هستند و در سطحي دیگر یک نگرش می تواند تابع نگرش دیگری باشد که آن هم به نوبه‌خود تابع نگرش سوم است ( در اصطلاح کتل یعنی یکی از دیگری تبعیت می کند).(فیست وفیست،2002.سیدمحمدی1384)

ما ممکن است کاري را به این منظور انجام دهیم که کار دومی را انجام دهیم با این دید که به انجام کار سوم نایل شویم. کتل مثال یک مرد جوان را ارائه می کند که به دانشگاه می رود و در رشته حسابداری تحصیل می کند.

یا برای مثال صفت پویشی اکتسابی شغل تابع گرسنگی و حرص و طمع است یا احساس فرد نسبت به حساب بانکی بیانگر دو نوع ارگ ابراز وجود و امنیت می باشد، یا احساس نسبت به همسر بیانگر چهار ارگ میل جنسی، جمع گرایی، حمایت و ابراز وجود است. این چهار ارگ به احساسات این شخص نسبت به همسرش انرژی می بخشند.(همان منبع)

بدیهی است که کتل انسان را موجودی ایستا یا موجودی که در همه موقعیت ها یکسان رفتار می‌کند در نظر نمی گیرد بلکه معتقد است چگونگی رفتار فرد در هر زمان به نوع صفات و متغیرهای انگیزشی آن موقعیت خاص بستگی دارد به علاوه در مفهوم دیگر یعنی حالات و نقش‌ها نیز در تنوع رفتار انسان حائز اهمیت بسیار است.

* مفهوم حالت به آن دسته از تغییرات هیجانی و خلقی مربوط است که خود تا حدی تحت تأثیر موقعیتی قرار دارد که در آن واقع شده است

اضطراب، افسردگی، خستگی روانی و ... نمونه هایی از حالات هستند.

به اعتقاد کتل در عین حالیکه صفات الگوهای عام عمل را تعیین می کنند برای توصیف دقیق فرد در یک موقعیت باید حالات و صفت را تواماً در نظر گرفت.

کتل می گوید: روانشناس ورزیده و در واقع هر مشاهده‌گر هوشمندی که نظاره گر ماهیت انسان و تاریخ زندگی انسان است درخواهد یافت که حالت فرد در یک موقعیت به همان اندازه صفات در تعیین رفتار او اهمیت دارندبه عبارت دیگر رفتار فرد در یک موقعیت خاص را می توان تنها از طریق صفات و بدون اطلاع از اینکه وی عصبانی ، خسته یا ترسیده است پیش بینی کرد.

* دومین عامل موثر ولی زودگذر به مفهوم نقش مربوط است

به نظر کتل بعضی از رفتارها بیشتر از آنکه به عوامل کلی شخصیت مربوط باشند به عوامل محیط وابسته هستند بنابراین آداب و سنن می‌تواند بر صفات شخصیتی تأثیر بگذارد به علاوه مفهوم نقش بیانگر این واقعیت است که وابسته به نقش فرد در یک موقعیت خاص، محرکها به شیوه های مختلف ادراک می شود برای مثال واکنش معلم به رفتار کودک د رکلاس ممکن است با رفتار او در نقش دیگر کاملا متفاوت باشد.

به طور خلاصه اگر چه کتل برای باور این که عوامل شخصیتی موجب ثبات رفتار فرد در موقعیت های مختلف می شود براین اعتقاد نیز هست که حالت و نقش فرد نیز در رفتار او اثر می‌گذارد مثلا اینکه آقای اسمیت تا چه اندازه با اشتها غذا می خورد هم از میزان گرسنگی او متأثر است هم از خلق و خو و حالاتش و هم از اینکه آیا با کارفرمای خود غذا می خورد یا تنها در خانه خود.

به اعتقاد کتل رفتار هر فرد تحت تأثیر نحوه عمل صفات او در آن موقعیت، ارگها و احساسات همراه با نگرشهای مناسب نسبت به آن موقعیت و نیز حالات و نقشی است که ممکن است از موقعیتی به موقعیت دیگر از زمانی به زمان دیگر تغییر کند.