اختلالات خلقي

[Blue]

بر سر دوراهی

نوسان بين افسردگي وشيدايي :اختلالات خلقي، گروه وسيعي از اختلالات را شامل مي‌شود كه خلق بيمارگونه بوده و آشفتگي‌هاي مرتبط با آن نماي باليني غالب آنها را تشكيل مي‌دهد. اين دسته از اختلالات شامل گروهي از نشانه‌ها و علايم هستند كه هفته‌ها تا ماه‌ها طول مي‌كشند. نشانه‌ها و علايم مذكور تفاوت و فاصله بارزي با كاركردهاي معمولي و عادي فرد دارند، اغلب اين بيماري‌ها عودكننده هستند و در بيشتر موارد با الگويي دوره‌اي يا چرخه‌اي تظاهر مي‌كنند.

افراد عادي به طور معمول طيف وسيعي از حالات خلقي را تجربه مي‌كنند و مجموعه تظاهرات عاطفي‌شان نيز به همان اندازه وسيع و بزرگ است،‌ همچنين احساس مي‌كنند كه مي‌توانند بر حالات خلقي و عاطفي خود كما بيش مسلط باشند. در اختلالات خلقي احساس تسلط از بين رفته است و فرد رنج و عذابي عظيم مي‌كشد.

همان‌طور كه از نام اين گروه برمي‌آيد مهم‌ترين تغييردر خلق بيمار رخ مي‌دهد كه مي‌تواند به صورت خلق افسرده و يا برعكس خلق بالا باشد (يعني بيش از حد عادي خوشحال و...) ظاهر شود. در بيماراني كه خلق بالايي دارند (يعني مانيا)، گشاده‌خويي، كاهش نياز به خواب، افزايش بيمارگونه اعتماد به نفس، افكار خود بزرگ بينانه، پرحرفي و حواس‌پرتي جزو علايم اصلي محسوب مي‌شوند. در بيماراني كه خلق افسرده‌اي دارند (يعني در افسردگي)، از دست دادن انرژي و علاقه، احساس گناه، دشوار شدن تمركز، از دست دادن اشتها و افكار مرگ يا خودكشي وجود دارد.

ديگر نشانه‌ها و علايم اختلالات خلقي عبارت است از تغييراتي در سطح فعاليت، توانايي‌هاي شناختي، تكلم و كاركردهاي نباتي (از قبيل خواب، فعاليت جنسي و ساير نظم‌هاي زيستي.) اين تغييرات تقريبا هميشه موجب مختل شدن كاركردهاي بين فردي، اجتماعي و شغلي بيمار مي‌شود.
اگر بيمار فقط به حملات افسردگي دچار شود، اصطلاحا گفته مي‌شود كه به اختلال افسردگي عمده يا افسردگي يك قطبي مبتلا است. به عبارت ساده‌تر، بيمار فقط يك قطب عمده از دو قطب اصلي اختلالات خلقي را تجربه مي‌كند كه اين قطب افسردگي است.

قطب دوم اختلالات خلقي را اصطلاحا مانيا مي‌نامند. در اصل، مانيا نقطه مقابل افسردگي است كه مختصري از علايم آن را در بالا ذكر كرديم. بيماران اين دسته مبتلا به نوع ديگري از بيماري‌هاي درگير‌كننده خلق هستند با عنوان اختلال دوقطبي. اختلال افسردگي (يك قطبي) و اختلال دوقطبي از ديدگاه روانپزشكي، به ويژه در طي 20 سال اخير، دو اختلال جداگانه به شمار مي‌روند. با اين حال، به تازگي اين احتمال مطرح شده است كه شايد اختلال دوقطبي، شكل شديدي از بروز اختلال افسردگي (يك قطبي) باشد.
چه كساني بيشتر در معرض خطر هستند...

سازمان بهداشت جهاني اختلال افسردگي را جزو يكي از مشكلات اصلي و مهم سلامت در سراسر جهان اعلام كرده است. ناتواني ناشي از بيماري افسردگي در حد و اندازه و گاهي بيشتر از بيماري‌هاي مزمني مثل فشارخون بالا يا بيماري قند (ديابت) است. جالب است بدانيد كه بيشتر بيماري‌هاي جسمي زماني كه با اختلال افسردگي توام مي‌شود، سخت‌تر به درمان جواب مي‌دهند و سير بدتري پيدا مي‌كنند.

متاسفانه حدود نيمي از موارد افسردگي شناخته نمي‌شود و يا اگر هم شناسايي شود، به درستي مورد درمان و كنترل قرار نمي‌گيرد.
اختلال افسردگي، اختلال شايعي است كه شيوع مادام‌العمرش حدود 25 درصد در ميان خانم‌ها و 12 درصد در ميان آقايان است. به عبارت ساده‌تر، يك نفر از هر پنج زن و يك نفراز هر 10 مرد در دوره‌اي از زندگي خود مبتلا به اختلال افسردگي مي‌شوند كه رقم قابل توجهي است.

براساس اعداد فوق مي‌توان به راحتي نتيجه‌گيري كرد، اختلال افسردگي در خانم‌ها شايع‌تر از آقايان است ولي درباره اختلالات دوقطبي، وضعيت به گونه ديگري است. شيوع اختلالات دوقطبي در ميان هر دو جنس يكسان است و تفاوتي ندارد.

شيوع مادام‌العمر براي اختلال دوقطبي يك درصد است ولي در آخرين تحقيقات صورت گرفته كه البته فعلا در حد مقاله است، ذكر شده كه اين رقم به پنج درصد نيز مي‌رسد.

اختلال دوقطبي عموما در سنيني پايين‌تر از اختلال افسردگي شروع مي‌شود. سن شروع اختلال افسردگي به طور متوسط حدود 40 سالگي است ولي اين رقم براي اختلال دوقطبي، 30 سالگي مي‌باشد.

به نظر مي‌رسد بروز اختلالات خلقي، به خصوص در گروه سني جوانان رو به افزايش است كه شايد علت آن، افزايش ميزان مصرف الكل و سوءمصرف ساير مواد در اين گروه سني باشد.

اختلال افسردگي بيشتر در افرادي پيدا مي‌شود كه هيچ ارتباط بين فردي نزديكي ندارند و يا طلاق گرفته و متاركه كرده‌اند. اختلال دوقطبي نيز در افراد مجرد يا طلاق گرفته با شيوع بيشتري ديده مي‌شود تا در افراد متاهل. نكته جالب اينكه ميزان شيوع اختلالات خلقي در ميان نژادهاي مختلف يكسان است. بايد به ياد داشته باشيم كه اعداد و ارقام فوق همگي كمتر از واقعيت هستند زيرا اغلب افراد ابتلا به يك اختلال روانپزشكي را علامتي از ضعف مي‌دانند و به همين دليل از مراجعه به پزشك سرباز مي‌زنند.

در بعضي شرايط، فردي به دليل درد زانو يا سردرد در اولين فرصت به پزشك مراجعه مي‌كند ولي ممكن است سال‌ها از روحيه خوبي برخوردار نباشد بي‌جهت گريه كند، كم انرژي باشد و غيره اما حاضر به مراجعه به پزشك نباشد. به اين ترتيب بسياري از افرادي كه مبتلا به اختلالات خلقي هستند، سال‌هاي سال با رنج و عذاب زندگي مي‌كنند. اين در حالي است كه چنين افرادي با درمان طي سه تا چهار هفته مي‌توانند به حالت عادي برگردند و به چهره زيباي زندگي لبخند بزنند.


چرا من؟

اختلالات خلقي هم مثل اكثر قريب به اتفاق ساير اختلالات روانپزشكي، داراي علل مختلفي هستند. گردآمدن چند علت در كنار هم، به بروز علايم در فرد منجر مي‌شود. يكي از مهم‌ترين دلايل اين گروه از بيماري‌ها تغييرات مواد شيميايي در خون و دستگاه عصبي است. معروف‌ترين ماده‌اي كه طي اين اختلالات تغيير مي‌كند، سروتونين نام دارد. امروزه چند عامل شيميايي ديگر نيز كشف شده‌اند كه اثرات ثابت شده و قطعي بر خلق و خواب و انرژي و غيره دارند.

به همين دليل داروهاي ساخته شده نيز اين مواد را هدف مي‌گيرند تا با تنظيم مقدار آنها، فرد را به وضعيت عادي برگردانند.
وراثت نيز در بروز اختلالات خلقي اهميت كاملا تاييد شده‌اي دارد. اين امر به خصوص در اختلال دوقطبي مهم‌تر است تا در اختلال افسردگي. در كنار علل فوق مواردي مثل وقايع زندگي و استرس‌هاي محيطي، عوامل شخصيتي، تجربيات كودكي و... نيز در بروز و شكل‌گيري اختلالات خلقي دخيل هستند.


بيشتر بدانيم

اختلال افسردگي (يك قطبي) و اختلال دو قطبي هر يك داراي انواعي هستند و به دسته‌هاي كوچك‌تر و متنوع‌تري تقسيم مي‌شوند كه بر اين اساس، سير پيش آگهي و نوع درمان آنها نيز تفاوت‌هايي با يكديگر دارد. بنابراين اگر يكي از اقوام يا دوستان شما به دليل افسردگي تحت درمان با داروي خاص است به آن معنا نيست كه شما هم اگر داراي علايمي از افسردگي هستيد، مي‌توانيد از آن دارو استفاده كنيد. در برخي موارد چنين تصميم‌گيري منجر به بروز عوارض مي‌شود زيرا برخي از بيماران افسرده در صورت مصرف انواع خاصي از داروهاي ضد افسردگي به صورت سر خود و بدون تجويز پزشك، به سمت اختلال دوقطبي پيش مي‌روند. به همين دليل بايد در صورت احساس نياز براي پيگيري و درمان، حتما اين امر خطير را به پزشك معالج خود بسپارند تا از داروها و امكاناتي كه امروزه موجود است، در جهت درست استفاده كرده و بيشترين نفع را ببرند.‌