چرا كودك خردسال دچار لكنت مي شود ؟

[Blue]

كودك و لكنت زبان

فشارهاي عاطفي – محيطي

تقليد و لكنت زبان

وراثت و لكنت


حقيقت اين است كه پاسخ دادن به اين سؤال بسيار مشكل و بعضاً دلسرد كننده است ، زيرا به رغم آنكه امروزه اطلاعات نسبتاً وسيعي درباره لكنت داريم، اما هنوز نمي توانيم پاسخي روشن و قطعي درباره علت بروز لكنت زبان داشته باشيم . لذا بهتر است پاسخ به اين سؤال را اين گونه آغاز كنيم كه : ما نمي دانيم ، اما به نظر مي رسد كه لكنت كودكان دلايل متعددي داشته باشد و اين دلايل يا علل به وجود آورنده لكنت از كودكي به كودك ديگر متفاوت است. بعضي از اوقات لكنت زبان كودك بدون آنكه علت يا علل اوليه آن وجود داشته باشد و يا مؤثر بوده باشد ، همچنان ادامه مي يابد .

شواهد و تجارب علمي نشان مي دهد كه بعضي از كودكان ، بخصوص در سالهاي رشد ، در زمينه ي حفظ ترتيبات زماني و هماهنگي هاي حركات عضلات ظريف دستگاه گويايي كه لازمه گويش روان و سليس است ، دچار مشكل اساسي هستند. همان گونه كه ضعف در هماهنگي عضلات درشت موجب به هم خوردن تعادل كودك در راه رفتن مي شود ، به ويژه زماني كه تازه راه رفتن را تجربه مي كند ، فقدان هماهنگي لازم در كنترل عضلات ظريف دستگاه گويايي نيز ممكن است موجب نارواني كلامي او شود. هنگامي كه كودك ياد مي گيرد عضلات گويايي خود را كنترل نمايد ، لكنت زبان ممكن است همچنان ادامه داشته باشد ؛ اگر چه در اين شرايط ، در بعضي از كودكان لكنت زبان به تدريج از بين مي رود. با توجه به حقايق موجود ، بايد بر اين باور باشيم كه به غير از عللي كه در زمينه بروز لكنت مي شناسيم ، عوامل ناشناخته ديگري نيز هستند كه سبب استمرار و توسعه لكنت زبان مي شوند از جمله :

فشارهاي عاطفي – محيطي

بي ترديد ، انواع خاصي از فشارهاي عاطفي و محيطي همانند يك حادثه ناگهاني و يا فشارهاي عاطفي – رواني در محيط زندگي بر شيوه سخن گفتن بيشتر ما تأثير خواهد داشت . به طور مسلم كودك خردسالي كه هنوز سعي دارد بياموزد كه چگونه احساسات خود را كنترل نمايد ، و بسياري از وقايع و حوادث روزمره برايش نگران كننده است در برابر فشارهاي عاطفي و محيطي ، فوق العاده آسيب پذير خواهد بود . به عبارت ديگر ، در موارد زيادي اختلال تكلمي كودك ، خود نشانه اي بارز و علامت قابل توجهي از اضطراب و تعارضات دروني اوست. بعضي از اوقات ، كودك ممكن است از صحبت كردن در موقعيت هاي خاص ، به لحاظ اين كه اين موقعيت ها در نظر او مشابه موقعيت هايي است كه او با تجارب ناخوشايندي مواجه شده است ، هراس داشته باشد .

بديهي است كه اين امر يك مسئله كلي نيست، چرا كه كودكان از جهات مختلف با هم متفاوتند و هر كودكي كه در موقعيتي دچار مشكل گويايي شده باشد ، لزوماً لكنت پيدا نمي كند.

بايد توجه داشت كه در بعضي مواقع ، نارواني كلامي طبيعي كودك نيز ممكن است به عنوان سرآغاز يك مشكل اساسي مورد بررسي قرار گيرد. بدين صورت ممكن است زماني كه كودك دچار نارواني كلامي طبيعي مي شود ( لكنت گونه اي كه در سن او طبيعي است) ، خود كودك و يا اطرافيان او آنچنان واكنش و عكس العملي نسبت به نحوه صحبت كردن وي نشان دهند كه كودك احساس كند هر طور شده بايد نارواني كلامي خود را از بين ببرد. در اين شرايط هر چقدر كودك بيشتر تقلا كند كه اختلال طبيعي گويايي خود را اصلاح نمايد ، مشكل گويايي اش بيشتر شده ، با عكس العمل تندتر اطرافيان مواجه مي گردد. در اينجاست كه دور و تسلسل بيهوده و مدار بسته اي از اضطراب و تقلا ، تقلا و اضطراب ، اضطراب و اختلال كلامي و ... را در كودك مشاهده مي كنيم و به زودي ، كودك خودش را آنچنان گرفتار اختلال در صحبت كردن مي يابد كه احساس مي كند ديگر كاري از او ساخته نيست!

شما ممكن است چنين تصور نماييد كه لكنت كودكتان به خاطر تجربه ناخوشايند او از يك موقعيت فوق العاده ترسناك بوده باشد . اگر چه ترس ، يكي از عوامل ايجاد كننده اختلال كلامي است ، غالباً به تنهايي ، تأثير موقت و گذرا در بروز اختلال گويايي دارد و صرفاً در موارد اندكي موجب لكنت زبان نسبتاً پايدار مي گردد.


تقليد و لكنت زبان

آيا واقعاً لكنت مي تواند از طريق تقليد به وجود آيد؟ واقعيت اين است كه هرگز نشنيده ايم يك طوطي ، يك پرنده مينا و يا كلاغ سياهي كه از تقليد كنندگان مشهور هستند ، به دليل زندگي با فردي كه لكنت دارد و تقليد از او، دچار لكنت شوند! همچنين آسيب شناسان زبان و گفتار كه خودشان خيلي روان و سليس صحبت مي كنند نيز بعد از كار كردن و محشور بودن با صدها نفر از كساني كه دچار لكنت هستند ، هرگز دچار لكنت نشده و از مراجعان مبتلا به لكنت خود تقليد نكرده اند ! بيشتر افرادي كه لكنت دارند ، بدون آنكه با يك فرد مبتلا به لكنت مواجه شده و يا چيزي از لكنت شنيده باشند ، دچار لكنت شده اند .

به هر جهت تصور نادرست و موهومِ ارتباط تقليد و لكنت موردي ندارد ، اما اين كه چرا از نقش تقليد در لكنت زبان به راحتي نمي گذريم ، عمدتاً به اين دليل است كه ما معتقديم كودكان رفتارهاي متنوع بزرگسالان را همانند دستگاه تكثير ، تقليد مي كنند . اگر چه تقليد رفتار بزرگسالان و والدين توسط كودك لااقل در بعضي از رفتارهاي خاص كاملاً درست است ، مع الوصف مسئله تقليد در مورد لكنت زبان چندان قابل توجيه نيست . در واقع ، بررسي پديده تقليد بخصوص زماني كه بعضي از اطرافيان كودك ، مثلاً پدر يا مادر او گاهي دچار لكنت مي شوند ، بسيار مشكل است . از اين رو بايد اذعان نمود كه به نظر نمي رسد لكنت زبان مثل سرماخوردگي سرايت كند و يا همانند امواج راديواكتيو وارد بدن فرد شود.

براساس شناخت ما از مطالعات موجود در گفتارشناسي ، بهترين برداشت اين است كه تقليد ، توجيه فوق العاده ساده اي براي علت يك اختلال پيچيده گفتاري است.


وراثت و لكنت

گاهي به نظر مي رسد كه لكنت زبان در بعضي از خانواده ها بيشتر متداول است. آيا اين بدان معني است كه لكنت پديده اي است ارثي ؟ حقيقت اين است كه هيچ كس نمي تواند در زمينه ارثي بودن لكنت اظهار نظر صريحي داشته باشد ، چرا كه اطلاعات و دانش ما در اين باره بسيار اندك است. عده اي از محققان بر اين باورند كه احتمال دارد برخي از اختلالات خاص زبان و گفتار كه ممكن است بعدها موجب لكنت شود منشاء وراثتي داشته باشد . به هر حال ، اگر به احتمال بسيار اندك ، وراثت هم در لكنت نقشي داشته باشد ، اين چنين نقشي بسيار پيچيده و غامض است و همانند ديگر صفات و ويژگي هاي ارثي مثل رنگ چشم ، رنگ مو و ... قابل پيش بيني نخواهد بود. علاوه بر اين به نظر مي رسد كه براي غالب افرادي كه لكنت دارند ، عامل وراثت ( يعني اين كه لكنت از والدين يا اجدادشان به ارث رسيده باشد ) نقش چندان قابل توجهي ندارد.

بنابراين ملاحظه مي فرماييد كه ما نمي توانيم با صراحت لازم بگوييم كه لكنت زبان كودكان خردسال به اين دليل يا دلايل است ، اما از بسياري از عواملي كه مي تواند موجب آغاز يا تشديد اختلال گويايي فرد شود ، مطلع هستيم . بعضي از اين عوامل به ويژگي هاي خود كودك مربوط مي شود ، اما برخي ديگر از عوامل لكنت زبان را بايد در رفتار و نگرش ها و برخوردهاي شما جست و جو نمود.