اسناد: فهم دلائل رفتار دیگران

[mehdi21]

اسناد: فهم دلائل رفتار دیگران

اکثر اوقات ما نمی خواهیم بدانیم چگونه افراد بگونه ای خاص عمل می کنند بلکه میخواهیم به این نکته پی ببریم که چرا این گونه عمل می کنند. فرایندی که طی آن این گونه اطلاعات را جستجو می کنیم اسناد نام دارد. به بیان دیگر اسناد اشاره بر تلاش ما برای فهم دلائلی که در پشت رفتار دیگران وجود دارد اشاره می کند و در برخی موارد دلائل رفتار خودمان را هم مورد بررسی قرار می دهد.

چون اسناد مقوله پیچیده­ای مرکبی است تئوری های زیادی در باب آن مطرح شده است که بر دو دیدگاه کلاسیک تاکید شده است.

1-استنباط متناظر (correspondent inference) : طبق تئوری jonsen و Davis ما کوشش می کنیم ویژگی های درونی دیگران را از جنبه های رفتاری آنها استنباط کنیم بویژه رفتارهایی که آزادانه انتخاب شده اند رفتارهایی که تاثیرات منحصر به فرد و غیر متداول دارند و نیز رفتارهایی social desirability که پسندیدگی اجتماعی کمتری دارند. اگر این سه شرط وجود داشته باشند علت رفتار را به عوامل درونی نسبت می­دهیم.

2- تئوری دیگر تئوری اسناد علی کلی (Kelley) می باشد که بر این سوال متمرکز است که رفتار دیگران علت درونی دارد یا بیرونی است یا ترکیبی از هر دو؟ برای پاسخ به این سوال ما اطلاعاتی را در نظر می گیریم که مربوط به توافق همسانی و تمایز است.


طبق تئوری کلی احتمال زیادی وجود دارد که رفتار دیگران را به علت های درونی نسبت دهیم. در موقعیت هایی که توافق و تمایز پایین اما همسانی بالا باشد. در مقابل به احتمال زیاد در رفتار دیگران را به علت های بیرونی نسبت می دهیم و وقتی توافق و تمایز و همسانی بالا باشد در انتها رفتار دیگران را به ترکیبی از علت های درونی یا بیرونی نسبت می دهیم اگر توافق پایین اما تمایز و همسانی بالا باشند.


Augmenting and discounting

تخفیف و تشدید: وقتی دو یا تعداد بیشتری علل بالقوه در رفتار فرد وجود داشته باشد، اهمیت هر یک از آنها را کم جلوه می دهد. این مقوله اثر تخفیف نامیده می شود.

وقتی یک علت که رفتار را آسان می کنند و علتی دیگر که وقوع رفتار را دشوار میکند هر دو با هم وجود داشته باشند و با این وجود باز هم رفتار رخ دهد ما برای عوامل آسانی ساز وزن بیشتری قائل می شویم. این اثر با نام تشدید شناخته می شود.

اگر در دوره طولانی نتوانیم فردی را مورد بررسی قرار بدهیم و تنها در یک برخورد بخواهیم راجع به دیگران قضاوت کنیم اثر تخفیف یا تشدید رخ می­دهد. به عنوان مثال یک نروز صبح رئس به سمت شما می­آید و به شما می­گوید که کارت را به خوبی انجام داده ای و از تو ممنونم و خوشحالم که برای من کار می­کنی پس از رفتن رئیس هم همه به شما تبریک می گویند. این گونه شما در ابتدای صبح حس خوشایندی دارید. اما هنگام ناهار رئیس شما می خواهد به اتاقش بروید و از شما در این باره سوال می پرسد که آیا با انجام کار بیشتر و مشکل تر موافقت می کنید یا نه؟

در این باره شما دچار شگفت زدگی می شود و تعارضی پیش می آید که آیا رئیس واقعا به خاطر اینکه خوب بوده اید از شما تشکر کرده است یا اینکه می خواسته کار بیشتری از شما طلب کند؟ این دو علت پشت رفتار رئیس وجود دارد. طبق اثر تخفیف دلیل اول کمتر مهم و دوست داشتنی جلوه می کند چون دلیل دیگری هم برای این عمل وجود دارد.

حال همان موقعیت با اندکی تفاوت را در نظر بگیرید. رئیس شما به این صفت مشهور است که در ملا عام باز خورد نمی دهد و مخالف تشویق کارمندان در حضور دیگران است. حالا درباره رفتار آن چگونه نتیجه گیری می کنید. احتمال دارد که او واقعا با دیدن کارهای شما برانگیخته شده و با تمایل زیاد و از صمیم قلب از شما تشکر کرده و به شما بازخورد مثبت در حضور کارمندان دیگر داده است.

یعنی او با وجود حضور کارمندان دیگر که طبق سیاست وی مانعی بودند برای ارائه بازخورد باز هم از شما تشکر کرده است. طبق قاعده افزایش وزن بیشتری برای این عمل وی قائل می شوید.

خطاهای اسنادی: کوشش ما برای فهم اشخاص دیگر و خودمان موضوع چندین نوع خطاست که می تواند به نتیجه گیری های غلط منجر شود.

سوگیری ما – آنها: افراد عضو گروه ما خوبند و بقیه افراد بد هستند. یک ویژگی را به گروه دیگر نسبت می دهیم بدون اینکه تفاوت های فردی را در نظر بگیریم.

سوگیری متناظر (correspondence bias): خطای بنیادی اسناد علل رفتار را بیشتر به عوامل پایدار درونی فرد نسبت می دهیم. علت شاید این باشد که برای خودمان از عوامل موقعیتی آگاهی داریم اما برای دیگران نه.

این موقعیت را در نظر بگیرید: مردی 1 ساعت دیر به جلسه می رسد. هنگام ورود نوشته هایش روی زمین می افتد . در موقع برداشتن آنها عینکش می افتد و می شکند. بعد قهوه­اش روی لباس می ریزد. این حوادث را چطور تفسیر می کنید؟ ممکن است این گونه نتیجه بگیرید که این مرد فردی بی نظم و نالایق است. آیا این اسناد درست است؟ ممکن است درست باشد اما ممکن است عوامل دیگر دخیل باشند. مثلا دیر آمدن به علت تاخیر هواپیما باشد، افتادن کاغذها بخاطر جنس آنهاست که صاف ولیز است .و ...

این خطا سوگیری متناظر است که حیطه گسترده­ای داردد و تعداد زیادی از روان شناسان اجتماعی از آن به عنوان خطای بنیادی اسناد نام برده اند. تحقیقات نشان داده­اند نسبت اعمال انسان به حالات و علل درونی در موقعیت هایی اتفاق می افتد که هم تمایز هم توافق در سطح پایینی باشد.

روان شناسان اجتماعی مطالعات و تحقیقات گسترده ای را انجام داده اند تا بفهمند این خطا چرا رخ می دهد؟ اما هنوز به طور دیق و یقین متوجه نشده اند. یک دلیل ممکن است این باشد که وقتی ما رفتار فرد دیگری را مشاهده می کنیم، بر نوع عمل او و بافتی که شخص در آن زمینه رفتار می کند ترکز می کنیم . بنابراین عوامل موقعیتی بالقوه در رفتار وی عموما محو شده و نادیده گرفته می شود.

بعنوان یک نتیجه در خطای بنیادی اسناد حالات درونی نسبت به عوامل خارجی بیشتر مورد ملاحظه قرار می گیرد. موقعیتها و عوامل خارجی هم در نظر گرفته می شود و بر رفتار فردی ماثر می­گذارد اما نابسنده و نارسا هستند و در اسناد ما بهای کم به آنها داده می شود.

فرهنگ در خطای بنیادی اسناد نقش مهمی بازی می کند. اکثر خطای بنیادی اسناد در جوامعی رخ می دهد که بر آزادی فرد تاکید دارد. فرهنگهایی که مبتنی بر استقلال هستند، نظری کشورهای اروپای شرقی، امریکا، کانادا و فرهنگهایی که هواخواه اصول اجتماعی هستند و بر گروه های عضویتی تاکید دارند و همرنگی با جماعت و وابستگی درونی نتایج یکسری تحقیقات نشان داد که سوگیری متناظر در فرهنگهای غربی نسبت به آسیایی بسیار قوی تر است.

اثر بازیگر- مشاهده­گر: the actor-observer effect: نوع دیگری از خطاهای اسنادی این است که ما تمایل داریم خود را به موقعیتهای خارجی و اعمال و رفتار دیگران را به عوامل درونی آنها نسبت دهیم. بنابراین وقتی ما می بینیم کسی می افتد روی زمین تمایل داریم این اتفاق را به بد ترکیبی یا بد راه رفتن وی نسبت دهیم اما اگر این اتفاق برای خودمان بیفتد آن را به عوامل خارجی نظیر یخ زدگی پیاده رو نسبت میدهیم. اثر بازیگر – مشاهده­گر چرا اتفاق می افتد؟ ما از عوامل خارجی بسیاری که روی اعمال و رفتارمان اثر میگذارند آگاهیم اما وقتی توجه خود را بر اعمال دیگران معطوف می­کنیم کمتر متوجه اعمال دیگران می شویم. بنابراین اعمال و رفتاری که از خودمان سر می زند را به عوامل خارجی و رفتار دیگران را برخاسته از ویژگی­ها و صفات و حالات درونی وی می ­دانیم.


The self serving bias

سوگیری خدمت به خود: این گرایش که ما نتایج و بازده ممثبت کارهایمان را به عوامل درونی و نتایج منفی را به عوامل خارجی نسبت دهیم سوگیری خدمت به خود است.

چرا این سوگیری روی می دهد؟ چندین احتمال مطرح دشه است. اما بیشتر آنها در دو زمینه جای داده می شود: تبیین های شناختی و انگیزشی. طبق مدل شناختی بوسیله این سوگیری ما اطلاعات اجتماعی را پردازش می کنیم. اشاره بر این دارد که ما نتایج مثبت را به درون و منفی را به بیرون نسبت می دهیم زیرا انتظار داریم موفق جلوه کنیم و تمایل داری بازده مورد انتظار را بیشتر به عوامل درونی نسبت دهیم تا بیرونی.

در مقابل تبیین انگیزشی بر این نکته اشاره دارد که سوگیری خدمت خود به این دلیل بکار می رود که از عزت نفس دفاع کند یا آن را افزایش دهد. نیز ما را در نظر دیگران خوب جلوه دهد. هر دو دیدگاه در این سوگیری نقش دارد اما تحقیقات نشان می دهد نقش دیدگاه انگیزش مهم است و پژوهشگران هم توجه بیشتری را به آن معطوف کرده اند.

منشا سوگیری خدمت به خود هر چه که باشد می تواند دلیل بسیاری از حساسیتهای بین فردی باشد. امن اغلب منجر می شود افرادی که با دیگران در یک کار گروهی شرکت می کنند، سهم عمده ای از کار خود را به خودشان نسبت دهند نه دیگران. این اتفاق عمدتا در پایان نیم سال تحصیلی وقتی که دانش آموزان می خواهند خودشان را درجه بندی کنند اتفاق می افتد. در یک کار گروهی اکثر دانش آموزان خودشان را درجه بندی کنند اتفاق می افتد. در یک کار گروهی اکثر دانش آموزان اگر پرژوه­شان با موفقیت روبرو شده باشد امتیاز بیشتری را برای خود قائل می شوند. اما اگر پروژه موفق نباشد دیگران را مقصر می­دانند.

بطور قابل توجهی مطالعات نشان می دهد که شدت سوگیری خدمت به خود در فرهنگ های مختلف متفاوت است. این سوگیری در فرهنگ هایی نظیر فرهنگ های آسیایی که بر کارهای گروهی و هماهنگی گروهی تاکید دارند نسبت به فرهنگ های غربی که در آنها پیشرفت شخصی دارد ضعیف تر است.


ابعاد دیگر اسناد علی:

اینکه ما علاقه داریم بفهمیم رفتار از عوامل درونی نشات می گیرد یا بیرونی تمام قضیه نیست. علاوه بر این ها ما به دو سوال دیگر مواجه می­شویم.

1- عوامل علی کهرفتار را هدایت می کند دائمی و استوار است یا اینکه تغییر می­کند؟

2- آیا این عوامل قابل نظارت هستند؟ یعنی افراد می توانند آنها را تغییر دهند یا در جهتی که خودشان می­خواهند آنرا هدایت کنند؟

این ابعاد مستقل از بعد درونی – بیرونی است که ما در مورد ملاحظه دادیم.

به عنوان مثال مبرخی علت های درونی منظری صفحات شخصیتی و خلق و خو به نظر می رسد که استوار و دائمی است. در مقابل حالات درونی دیگر می توانند در مواقع مختلف تغییر کنند. فرق داشته باشند. نظیر انگیزه ها، سلامت و خستگی.


کاربردهای تئوری اسناد:

اسناد و افسردگی: افسردگی عمده ترین مشکل روان شناختی است که در افراد بروز میکند. در واقع برآورد شده است که نیمی از افراد بشر در مقاتطعی از زندگی خود افسردگی را تجربه کرده اند.

اگرچه عوامل بسیاری در بروز افسردگی نقش دارند اما یک عامل مهم الگوی self-defeating ( خودشکن) اسنادهاست. افرادی که دچار افسردگی می شوند اغلب بر خلاف سوگیری خدمت به خود رفتار می کنند. بگونه ای که بازده و نتایج منفی را به عوامل درونی نظیر ویژگی­هایشان یا کمبود توانایی خود نسبت می دهند. اما نتایج مثبت را به عوامل بیرونی مانند خوش شانسی ربط می دهند. در نتیجه این افراد رفته رفته در می یابند که کنترل کمی روی اتفاقاتی که برایشان پیش می افتد دارند یا اصلا کنترلی ندارند. خوشبختانه درمان های زیادی برای عوض کردن این اسنادها گسترش پیدا کرده اند ماین درمان ها افراد افسرده را وادار میکنند که اسنادهایشان را تغییر دهند، برای بازده های وفقیت امتیاز قائل شوند و خود را برای نتایج منفی سرزنش نکنند. این درمان ها امیال واپس رانده، تعارضات درونی و حوادث دوران کودکی را مورد متوجه قرار نمی دهد، با این وجود درمان موفقی به نظر میرسد.

اسناد و پیش داوری: این موقعیت را تصور کنید: شما فردی را ملاقات می کنید که عضو گروه اقلیت است. این فرد از تجربه ای صحبت می کند که طی آن بر اساس پیشداوری در یک مصاحبه شغلی رد شده است. زیرا عضو گروه اقلیت بوده است. شما چه برداشتی از این شخص خواهید داشت، یک برداشت این است که طبق اصول عادلانه که مخالف تبعیض است شما با این فرد همدردی کنید. اما احتمال دیگری هم وجود دارد و آن این است که رد شدن فرد از کار به خاطر کمبود توانایی های خودش بوده و فرد میخواهد آن را بله نژاد خود و به پیشداوری نسبت دهد. در این صورت شما برداشتی منفی از این فرد خواهید داشت. در بسیاری از مواقع بسیار سخت می توان فهمید تجارب منفی گروه اقلیت به خاطر عدم صلاحیت خودشان است یا پیشداوری. وقتی این افراد نتایج و بازده ها را به پیشداوری نسبت میدهند تماشاگران نتیجه میگیرند که آنها اشتباه میکنند.