اهميت و ضرورت تربيت فرزند در اسلام - روانشناسی، روانکاوی، روانسنجی، روانپزشکی، مشاوره، مقالات و تست ها

roya · 19-01-2011, 04:16 PM

اهميت و ضرورت تربيت فرزند در اسلام

تربيت فرزند به معناى فراهم آوردن مقدمات لازم براى به فعليت رسيدن قواى او در راه تقرّب به خداوند است. اين عمل نيازمند آگاهى و تمرين عملى است. اگر پدر و مادر در جهت انتقال عقايد صحيح و ايجاد رفتار درست در فرزند خود كوشا باشند، خير او را فراهم كرده‏اند و خداوند بر آنان رحمت خواهد نمود. درباره عقيده صحيح و انتقال آن به فرزندان، تكليف بزرگى بر عهده والدين گذاشته شده است، زيرا تأثير عقايدى كه در خانواده رواج دارد و به فرزند القاء مى‏ شود در آينده او غير قابل انكار است.

عمل تربيتى در خانواده به منزله پاسدارى از فطرت توحيدى فرزند است. اين پاسدارى يك وظيفه بزرگ تربيتى و اخلاقى است كه عمل به آن مهمترين كاركرد خانواده را فعليت مى ‏بخشد. امام سجاد (ع) در رسالة الحقوق فرمودند: حق فرزند تو اينست كه بدانى او از توست و هرگونه كه باشد چه نيك و چه بد، در دنياى گذرا به تو منسوب است و تو در آن چه به او سرپرستى دارى مسئول هستى، در ادب نيكو و راهنمايى به سوى پروردگار و يارى او بر طاعت خداوند در باره تو و خودش. پس بر اين كار پاداش مى ‏گيرى اگر درست عمل كنى، و كيفر مى‏ بينى اگر نادرست عمل نمايى؛ پس او را چنان تربيت كن كه با اثرى كه بر او مى‏ گذرى در دنيا زيبايى بيافرينى و با قيام شايسته به وظيفه ‏اى كه نسبت به او دادى در نزد خداوند معذور باشى كه هيچ قوتى نيست مگر از خداوند.

در اين سخن، امام سجاد (ع) تربيت نيكو و آموزش عقيده توحيدى و كمك براى ايجاد رفتار صحيح در فرزند را بيان كرده‏اند و سپس انجام اين وظايف را موجب سعادت دنيا و آخرت والدين دانسته ‏اند. در روايتى اميرالمؤمنين (ع) همين وظايف را ذكر فرموده‏اند: حق فرزند بر پدر آن است كه او را نام نكو نهد و نيكش پرورد و قرآنش تعليم دهد. آموزش قرآن به معناى آموزش همه عقايدى است كه دلالت فرزند به سوى خدا را محقق مى ‏كند و پرورش نيكو به معناى ادب آموزى و ايجاد رفتار صحيح سعادت بخش است. محيط خانواده اولين محيط اجتماعى است كه فرزند تجربه مى‏كند. او از اعضاى خانواده به ويژه پدر و مادر بيشترين تأثير را مى‏ پذيرد، زيرا حمايت پدر و مادر خود را تجربه كرده است و همواره ديده است كه ضعف ‏هاى جسمى او را پدر و مادر جبران مى ‏كنند و تغذيه و پرورش او را از روى مهر و شفقت انجام مى‏ دهند. اين تجربه‏ ها موجب اطمينان او نسبت به آنها مى ‏شود و اين اطمينان باعث پذيرندگى فرزند از پدر و مادر مى‏ گردد. اگر پدر و مادر در اين زمان عقايد صحيح را به او بياموزند، قلب نيالوده او آن را مى‏ پذيرد و عادات لازم و متناسب با عقايد صحيح را مى‏ يابد.

اميرالمؤمنين (ع) خطاب به فرزند خويش فرمودند: پس به ادب آموختنت پرداختم پيش از آن كه دلت سخت شود و خردت در تصرف هوايى ديگر در آيد. در ادامه همين نامه فرمودند: و چون به كار تو همچون پدرى مهربان عنايت داشتم و بر ادب آموختنت همت گماشتم چنان ديدم كه اين عنايت در هنگام جوانى‏ ات به كار رود و در بهار زندگانى كه نيتى پاك و نهادى نيالوده دارى، و اين كه نخست تو را كتاب خدا بياموزم و تأويل آن را به تو تعليم دهم، و شريعت اسلام و احكام آن را از حلال و حرام بر تو آشكار سازم. در اين بخش از نامه امام على به فرزندشان بر انتقال عقيده صحيح و ادب آموزى و نيز بر پاكى ضمير انسان در دوره كودكى و جوانى تأكيد شده است؛ يعنى همان دورانى كه بيشترين تأثير را از خانواده مى ‏پذيرد. انتقال عقيده حق و ايجاد رفتار سعادت آفرين، عنوان كلى وظايف تربيتى پدر و مادر است.

ولى تفصيل عقيده حق را بايد در قرآن و سنت جستجو كرد و رفتار صحيح را نيز از قرآن و سنت آموخت. پدر و مادر مسئول تحقق اين امور در فرزند هستند. بنابراين بايد در جستجوى بهترين روش براى تحقق آنها باشند و مسئوليت آنها تنها با گفتن و اطلاع رساندن خاتمه نمى‏يابد، بلكه بايد روش‏هاى مناسب براى مؤمن و متقى شدن فرزندشان را بيابند. امام صادق(ع) از پيامبر اكرم(ص) روايت كرده‏اند: خداوند كسى را كه به خير فرزندش يارى مى‏دهد بيامرزد. پرسيدند چگونه به خير فرزند يارى رساند؟ فرمودند: آن چه در توان اوست پذيرا شود و از آن چه فوق توان اوست در گذرد و او را به نافرمانى نخواند و سرگشته و حيرانش نسازد. در اين روايت يك اصل مهم تربيتى بيان شده است: توانايى‏ها و استعدادهاى متربى بايد در جريان تربيت مورد توجه باشد، والدين در مسير تربيت فكرى و عملى فرزند خود نبايد از اين اصل غفلت كنند. غفلت از اين اصل خير فرزند را محقق نمى ‏كند و او را به نافرمانى و سرگشتگى مبتلا مى ‏سازد. از اين روايت اهميت مراحل رشد را نيز مى ‏توان دريافت؛ زيرا بدون توجه به قابليت‏هاى فرزند در دوره‏هاى مختلف زندگى، تربيت صحيح ممكن نمى‏ شود.

خوشبختانه در روايات اهميت توجه به مراحل رشد ذكر شده است. از امام صادق (ع) نقل شده است: فرزندت را بگو تا هفت سالگى بازى كند و هفت سال او را ادب ‏آموز و در هفت سال سوم او را ملازم و همراه خود دار. گويى هفت سال نخست سال‏هايى است كه كودك به طور غير مستقيم و فقط از طريق مشاهده رفتار پدر و مادر مى ‏آموزد و در هفت سال دوم به آموزش مستقيم عقيدتى مى‏ پردازد و هفت سال سوم سال‏هاى ورود به ميدان يادگيرى حلال و حرام شريعت در مقام عمل است. از امام صادق(ع) روايت شده است: فرزند پسر هفت سال بازى مى ‏كند و هفت سال قرآن مى‏آموزد و هفت سال حلال و حرام را ياد مى ‏گيرد.

يكى از اهداف تعليم و تربيت فرزند در خانه و مدرسه، آماده سازى او براى زندگى در اجتماع و تعقيب اهداف جامعه الهى است. به همين دليل برخى از آموزش‏ها براى او ضرورى است و بايد از خانه آن آموزش‏ها را شروع كرد. نمونه مشهور و بارز اين گونه آموزش‏ها در روايتى از اميرالمؤمنين (ع) آمده است: فرزندان خود را شنا و تيراندازى بياموزيد. اگر بپذيريم كه اين دو ماده آموزشى به سبب آن است كه فرزند را براى انجام وظايف اجتماعى آماده كند، طبعاً نمى‏ توان در همين دو ماده آموزشى متوقف شد؛ بلكه بايد به تناسب زمان و نيازمندى‏ هاى جامعه اسلامى، مواد آموزشى متنوع ديگرى را نيز در نظر داشت.

در تربيت فرزند نيز همچون ساير قلمروهاى زندگى، بايد اصول ثابت را از امور متغير جدا ساخت و به اين حقيقت توجه كرد كه برخى از آداب و ظواهر زندگى تغيير مى ‏كند و روابط اخلاقى و نيازمندى ‏هاى زندگى اجتماعى دگرگون مى‏ شود. تربيت فرزند را بايد با آگاهى از تفاوت‏ هاى خود و فرزندان از حيث فضاى فرهنگى و مناسبات اجتماعى صورت داد. بايد فرزند را آماده ساخت تا اصول ثابت و نامتغير اخلاق را متناسب با ظرف زمانى و مكانى زندگى خود رعايت كند. اين آمادگى او را براى مقابله با تلقينات مسموم توانا مى ‏سازد و امنيت اخلاقى او را در دوران جوانى و بعد از آن تضمين مى‏نمايد. به اميرالمؤمنين (ع) نسبت داده شده است كه فرمودند: فرزندان خود را به اخلاقى متناسب با روزگارشان مؤدب سازيد: فرزندان خود را به اخلاق خودتان تربيت نكنيد زيرا آنان براى زمانى غير از زمان شما آفريده شده‏اند.

در پايان تأكيد مى‏ كنيم كه فرزند موهبتى است كه به امانت در اختيار والدين قرار گرفته است. بايد اين موهبت را گرامى داشت و از اكرام و احترام او فروگذار نكرد، چرا كه سلامت روح او در احترام كردن اوست و تربيت اخلاقى او در سايه اكرام و احترامش موفق‏ تر خواهد بود.

پيامبر اكرم (ص) فرمودند: فرزندانتان را بزرگ داريد و با آنان رفتارى نيكو كنيد.

19-01-2011, 04:16 PM	#1
roya (کاربر طلایی) تاریخ عضویت: Jan 2011 نوشته ها: 972	اهميت و ضرورت تربيت فرزند در اسلام اهميت و ضرورت تربيت فرزند در اسلام تربيت فرزند به معناى فراهم آوردن مقدمات لازم براى به فعليت رسيدن قواى او در راه تقرّب به خداوند است. اين عمل نيازمند آگاهى و تمرين عملى است. اگر پدر و مادر در جهت انتقال عقايد صحيح و ايجاد رفتار درست در فرزند خود كوشا باشند، خير او را فراهم كرده‏اند و خداوند بر آنان رحمت خواهد نمود. درباره عقيده صحيح و انتقال آن به فرزندان، تكليف بزرگى بر عهده والدين گذاشته شده است، زيرا تأثير عقايدى كه در خانواده رواج دارد و به فرزند القاء مى‏ شود در آينده او غير قابل انكار است. عمل تربيتى در خانواده به منزله پاسدارى از فطرت توحيدى فرزند است. اين پاسدارى يك وظيفه بزرگ تربيتى و اخلاقى است كه عمل به آن مهمترين كاركرد خانواده را فعليت مى ‏بخشد. امام سجاد (ع) در رسالة الحقوق فرمودند: حق فرزند تو اينست كه بدانى او از توست و هرگونه كه باشد چه نيك و چه بد، در دنياى گذرا به تو منسوب است و تو در آن چه به او سرپرستى دارى مسئول هستى، در ادب نيكو و راهنمايى به سوى پروردگار و يارى او بر طاعت خداوند در باره تو و خودش. پس بر اين كار پاداش مى ‏گيرى اگر درست عمل كنى، و كيفر مى‏ بينى اگر نادرست عمل نمايى؛ پس او را چنان تربيت كن كه با اثرى كه بر او مى‏ گذرى در دنيا زيبايى بيافرينى و با قيام شايسته به وظيفه ‏اى كه نسبت به او دادى در نزد خداوند معذور باشى كه هيچ قوتى نيست مگر از خداوند. در اين سخن، امام سجاد (ع) تربيت نيكو و آموزش عقيده توحيدى و كمك براى ايجاد رفتار صحيح در فرزند را بيان كرده‏اند و سپس انجام اين وظايف را موجب سعادت دنيا و آخرت والدين دانسته ‏اند. در روايتى اميرالمؤمنين (ع) همين وظايف را ذكر فرموده‏اند: حق فرزند بر پدر آن است كه او را نام نكو نهد و نيكش پرورد و قرآنش تعليم دهد. آموزش قرآن به معناى آموزش همه عقايدى است كه دلالت فرزند به سوى خدا را محقق مى ‏كند و پرورش نيكو به معناى ادب آموزى و ايجاد رفتار صحيح سعادت بخش است. محيط خانواده اولين محيط اجتماعى است كه فرزند تجربه مى‏كند. او از اعضاى خانواده به ويژه پدر و مادر بيشترين تأثير را مى‏ پذيرد، زيرا حمايت پدر و مادر خود را تجربه كرده است و همواره ديده است كه ضعف ‏هاى جسمى او را پدر و مادر جبران مى ‏كنند و تغذيه و پرورش او را از روى مهر و شفقت انجام مى‏ دهند. اين تجربه‏ ها موجب اطمينان او نسبت به آنها مى ‏شود و اين اطمينان باعث پذيرندگى فرزند از پدر و مادر مى‏ گردد. اگر پدر و مادر در اين زمان عقايد صحيح را به او بياموزند، قلب نيالوده او آن را مى‏ پذيرد و عادات لازم و متناسب با عقايد صحيح را مى‏ يابد. اميرالمؤمنين (ع) خطاب به فرزند خويش فرمودند: پس به ادب آموختنت پرداختم پيش از آن كه دلت سخت شود و خردت در تصرف هوايى ديگر در آيد. در ادامه همين نامه فرمودند: و چون به كار تو همچون پدرى مهربان عنايت داشتم و بر ادب آموختنت همت گماشتم چنان ديدم كه اين عنايت در هنگام جوانى‏ ات به كار رود و در بهار زندگانى كه نيتى پاك و نهادى نيالوده دارى، و اين كه نخست تو را كتاب خدا بياموزم و تأويل آن را به تو تعليم دهم، و شريعت اسلام و احكام آن را از حلال و حرام بر تو آشكار سازم. در اين بخش از نامه امام على به فرزندشان بر انتقال عقيده صحيح و ادب آموزى و نيز بر پاكى ضمير انسان در دوره كودكى و جوانى تأكيد شده است؛ يعنى همان دورانى كه بيشترين تأثير را از خانواده مى ‏پذيرد. انتقال عقيده حق و ايجاد رفتار سعادت آفرين، عنوان كلى وظايف تربيتى پدر و مادر است. ولى تفصيل عقيده حق را بايد در قرآن و سنت جستجو كرد و رفتار صحيح را نيز از قرآن و سنت آموخت. پدر و مادر مسئول تحقق اين امور در فرزند هستند. بنابراين بايد در جستجوى بهترين روش براى تحقق آنها باشند و مسئوليت آنها تنها با گفتن و اطلاع رساندن خاتمه نمى‏يابد، بلكه بايد روش‏هاى مناسب براى مؤمن و متقى شدن فرزندشان را بيابند. امام صادق(ع) از پيامبر اكرم(ص) روايت كرده‏اند: خداوند كسى را كه به خير فرزندش يارى مى‏دهد بيامرزد. پرسيدند چگونه به خير فرزند يارى رساند؟ فرمودند: آن چه در توان اوست پذيرا شود و از آن چه فوق توان اوست در گذرد و او را به نافرمانى نخواند و سرگشته و حيرانش نسازد. در اين روايت يك اصل مهم تربيتى بيان شده است: توانايى‏ها و استعدادهاى متربى بايد در جريان تربيت مورد توجه باشد، والدين در مسير تربيت فكرى و عملى فرزند خود نبايد از اين اصل غفلت كنند. غفلت از اين اصل خير فرزند را محقق نمى ‏كند و او را به نافرمانى و سرگشتگى مبتلا مى ‏سازد. از اين روايت اهميت مراحل رشد را نيز مى ‏توان دريافت؛ زيرا بدون توجه به قابليت‏هاى فرزند در دوره‏هاى مختلف زندگى، تربيت صحيح ممكن نمى‏ شود. خوشبختانه در روايات اهميت توجه به مراحل رشد ذكر شده است. از امام صادق (ع) نقل شده است: فرزندت را بگو تا هفت سالگى بازى كند و هفت سال او را ادب ‏آموز و در هفت سال سوم او را ملازم و همراه خود دار. گويى هفت سال نخست سال‏هايى است كه كودك به طور غير مستقيم و فقط از طريق مشاهده رفتار پدر و مادر مى ‏آموزد و در هفت سال دوم به آموزش مستقيم عقيدتى مى‏ پردازد و هفت سال سوم سال‏هاى ورود به ميدان يادگيرى حلال و حرام شريعت در مقام عمل است. از امام صادق(ع) روايت شده است: فرزند پسر هفت سال بازى مى ‏كند و هفت سال قرآن مى‏آموزد و هفت سال حلال و حرام را ياد مى ‏گيرد. يكى از اهداف تعليم و تربيت فرزند در خانه و مدرسه، آماده سازى او براى زندگى در اجتماع و تعقيب اهداف جامعه الهى است. به همين دليل برخى از آموزش‏ها براى او ضرورى است و بايد از خانه آن آموزش‏ها را شروع كرد. نمونه مشهور و بارز اين گونه آموزش‏ها در روايتى از اميرالمؤمنين (ع) آمده است: فرزندان خود را شنا و تيراندازى بياموزيد. اگر بپذيريم كه اين دو ماده آموزشى به سبب آن است كه فرزند را براى انجام وظايف اجتماعى آماده كند، طبعاً نمى‏ توان در همين دو ماده آموزشى متوقف شد؛ بلكه بايد به تناسب زمان و نيازمندى‏ هاى جامعه اسلامى، مواد آموزشى متنوع ديگرى را نيز در نظر داشت. در تربيت فرزند نيز همچون ساير قلمروهاى زندگى، بايد اصول ثابت را از امور متغير جدا ساخت و به اين حقيقت توجه كرد كه برخى از آداب و ظواهر زندگى تغيير مى ‏كند و روابط اخلاقى و نيازمندى ‏هاى زندگى اجتماعى دگرگون مى‏ شود. تربيت فرزند را بايد با آگاهى از تفاوت‏ هاى خود و فرزندان از حيث فضاى فرهنگى و مناسبات اجتماعى صورت داد. بايد فرزند را آماده ساخت تا اصول ثابت و نامتغير اخلاق را متناسب با ظرف زمانى و مكانى زندگى خود رعايت كند. اين آمادگى او را براى مقابله با تلقينات مسموم توانا مى ‏سازد و امنيت اخلاقى او را در دوران جوانى و بعد از آن تضمين مى‏نمايد. به اميرالمؤمنين (ع) نسبت داده شده است كه فرمودند: فرزندان خود را به اخلاقى متناسب با روزگارشان مؤدب سازيد: فرزندان خود را به اخلاق خودتان تربيت نكنيد زيرا آنان براى زمانى غير از زمان شما آفريده شده‏اند. در پايان تأكيد مى‏ كنيم كه فرزند موهبتى است كه به امانت در اختيار والدين قرار گرفته است. بايد اين موهبت را گرامى داشت و از اكرام و احترام او فروگذار نكرد، چرا كه سلامت روح او در احترام كردن اوست و تربيت اخلاقى او در سايه اكرام و احترامش موفق‏ تر خواهد بود. پيامبر اكرم (ص) فرمودند: فرزندانتان را بزرگ داريد و با آنان رفتارى نيكو كنيد.

کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان)