قدیمی 19-02-2011, 09:52 AM   #1
elena5
(کاربر باتجربه)
 
elena5 آواتار ها
 
تاریخ عضویت: Jan 2011
نوشته ها: 109
Fuzzy تاب آوری در مقابل اعتیاد



مفهوم تاب آوری (Resiliency ) و كاربرد آن در پیشگیری از اعتیاد

تاب آوری در مورد كسانی بكار می رود كه در معرض خطر قرار می گیرند ولی دچار اختلال نمی شوند. از این رو شاید بتوان نتیجه گیری كرد كه مواجه شدن با خطر شرط لازم برای آسیب پذیری هست اما شرط كافی نیست .




اعتیاد یكی از بغرنج ترین مسایل انسان و تهدیدی جدی برای سلامت جسمی و روانی جوامع بشری است كه تدریجاً به یك نگرانی عمده برای ملت ها و دولت ها تبدیل شده است.

كنترل اعتیاد مستلزم برنامه ریزی صحیح و صرف بودجه های هنگفت می باشد كه در دو بخش كاهش عرضه و كاهش تقاضا صورت می گیرد . در بحث كاهش تقاض ، پیشگیری یك مقوله فوق العاده مهم است كه به دلیل كارایی ، اثر بخشی و مقرون به صرفه بودن از جایگاه ویژه ای در كنترل اعتیاد برخوردار است .

پیشگیری ، استراتژی ها و فعالیت های آن در جهان روز به روز در حال دگرگونی ، پیشرفت و پیمودن مسیر تكامل هستند تا با رسیدن به حداكثر كارایی، حداقل میزان رشد اعتیاد را برای جوامع به ارمغان آورند. در برنامه های پیشگیری توجه به عوامل محافظت كننده و خطر ساز اعتیاد یك اصل اساسی بوده و برنامه ریزی بر مبنای آنها صورت گرفته است.

در واقع نگاه كلی و خط مشی اصلی در برنامه های پیشگیرانه بر روی ویژگی های افراد معتاد، متمركز بوده و مداخلات و اقدامات پیشگیرانه برای زندگی افراد سالم نیز برهمین مبنا طراحی و برنامه ریزی شده اند . این برنامه ها تا حدود زیادی موفق و كارآمد بودهظاند ، اما همواره این وجه از قضیه نادیده گرفته شده كه در میان جامعه افراد زیادی هستند كه علیرغم داشتن خطرات فراوان در زندگی و از سر گذراندن شرایط سخت و دشوار توانسته اند سالم بمانند و به راه اعتیاد كشیده نشوند.

ما در برنامه های پیشگیرانه غالباً از یاد می بریم كه در میان جمعیت ۷۰ میلیونی كشور با آنكه میزان اعتیاد ۲ % است اما ۹۸ % یعنی چیزی حدود ۶۵ میلیون نفر از جمعیت سالم هستند و اگر چه بسیاری از این جمعیت غیر معتاد شرایط پر خطر و دشوار اعتیاد را تجربه كرده اند و در تهدید عوامل خطرساز به سر برده اند، اما توانسته اند از خطرات سربلند بیرون بیایند و معتاد نشوند. باید پرسید كه چه عامل یا عواملی باعث می شوند كه افرادی كه در شرایط نابسامان و پر استرس زندگی می كنند و در معرض بسیاری از عوامل خطرساز هستند به سمت سوء مصرف مواد نروند؟

این افراد چگونه سالم می مانند در حالیكه بسیاری از نزدیكان آنها و كسانی كه در شرایط آنها بوده اند در دام اعتیاد می افتند ؟ راز این سالم ماندن چیست ؟ بدون شك پاسخ به این سؤالات می تواند سرآغاز دستیابی به اطلاعات و دانش مفیدی در زمینه پیشگیری از اعتیاد و طراحی برنامه های پیشگیرانه باشد و پاسخ سؤالات فوق در مفهوم تاب آوری یا Resiliency نهفته است.


● تاب آوری چیست؟


Resiliency در فرهنگ لغات، كشسانی و خاصیت فنری و ارتجاعی ترجمه شده است كه البته این واژه ها رسایی و گویایی لازم را برای انتقال مفهوم این واژه در حوزه پیشگیری از اعتیاد نداشته و به همین دلیل تاب آوری كه بعنوان معادل فارسی آن برگزیده شده، اصطلاح بهتر و مناسب تری است .

واژه تاب آوری را می توان به صورت توانایی بیرون آمدن از شرایط سخت یا تعدیل آن تعریف نمود. در واقع تاب آوری ظرفیت افراد برای سالم ماندن و مقاومت و تحمل در شرایط سخت و پر خطر است كه فرد نه تنها بر آن شرایط دشوار فائق می شود بلكه طی آن و با وجود آن قوی تر نیز می گردد . پس تاب آوری به معنای توان موفق بودن، زندگی كردن و خود را رشد دادن در شرایط دشوار (با وجود عوامل خطر) است . این فرایند خودبه خود ایجاد نمی شوند مگر اینكه فرد در موقعیت دشوار و ناخوشایندی قرار گیرد تا برای رهایی از آن یا صدمه پذیری كمتر ، حداكثر تلاش را برای كشف و بهره گیری از عوامل محافظت كننده (فردی و محیطی) در درون و بیرون خود كه همواره به صورت بالقوه وجود دارد بكار گیرد .

تاب آوری در مورد كسانی بكار می رود كه در معرض خطر قرار می گیرند ولی دچار اختلال نمی شوند. از این رو شاید بتوان نتیجه گیری كرد كه مواجه شدن با خطر شرط لازم برای آسیب پذیری هست اما شرط كافی نیست . عوامل تاب آور باعث می شوند كه فرد در شرایط دشوار و با وجود عوامل خطر از ظرفیت های موجود خود در دست یابی به موفقیت و رشد زندگی استفاده كند و از این چالش و آزمون ها به عنوان فرصتی برای توانمند كردن خود بهره جوید و از آنها سربلند بیرون آید .

تاب آوری با در نظر داشتن توأم شرایط استرس زا و توانایی ذاتی افراد برای پاسخ گویی، دوام آوردن و رشد نرمال در حضور شرایط استرس زا مطرح می شود. مفهوم تاب آوری یك راه حل امیدبخش و خوشایند است زیرا سرانجام سختی ها و شرایط بد دوران كودكی می تواند بالقوه ویرانگر و ناامید كننده باشد. شواهد روشنی در مورد وجود رابطه میان وقایع ناخوشایند و سختی زندگی در دوران كودكی با بروز اختلالات روانی در سال های بعدی زندگی وجود دارد كه از این اختلالات می توان افسردگی، سوء مصرف مواد و خودكشی را نام برد.


▪ تاب آوری به سه دلیل می تواند در تحقیقات و تجربیات مفید واقع شود:


۱) اطلاع از تاب آوری و آسیب پذیری و عوامل محافظت كننده و خطرساز، پیچیدگی اختلالات روانی (از جمله اعتیاد) و علل آنها را روشن می كند و این موضوع بر نیاز به توجه به روابط بین حوادث قبلی و نتایج فعلی زندگی تأكید می كند و به استثناها بیش از عواقب پیش بینی شده توجه می نماید.

۲) پی بردن به اینكه چرا بعضی از كودكان علیرغم قرار گرفتن در شرایط دشوار ، موفق می شوند در شناختن امكانات ناشناخته قبلی برای پیشگیری كمك می كند .

۳) ایده تاب آوری باعث امیدواری در تجارب بالینی می شود و به هر حال مزیت عمده آن این است كه خواهیم دانست كه بسیاری از بچه ها به سرنوشت محتومشان گردن نمی نهند و تسلیم نمی شوند.


▪ تاب آوری پنج خصوصیت مهم دارد كه در زیر ذكر شده اند :


۱) تاب آوری یك روند پویا و دینامیك است ، نه یك وضعیت ثابت

۲) تاب آوری موقعیتی است یعنی یك رفتار سازگارانه در یك موقعیت ممكن است در موقعیت دیگر ناسازگار باشد .

۳) تاب آوری محصول تعامل ویژگی های شخصیتی ذاتی با فاكتورهای محیطی است .

۴) تاب آوری در موقعیت هایی كه چندین ریسك فاكتور وجود دارد ، پیچیده تر است .

۵) تاب آوری می تواند آموختنی باشد .


● تاب آوری و كاربرد آن در پیشگیری از اعتیاد :


در رویكرد جدید پیشگیری از اعتیاد شناسایی و ارتقاء عوامل محافظت كننده از جمله عوامل تاب آوری و شناسایی وكاهش عوامل خطرساز از جایگاه پراهمیت و ویژه ای یرخوردار است . تاب آوری یاResiliency یكی از مفاهیمی است كه اخیراً در حوزه پیشگیری از اعتیاد و سایر اختلالات روانی و آسیب ها مطرح شده و می تواند كلید پیشگیری باشد . در حال حاضر این عقیده در موضوع پیشگیری از اعتیاد در حال رشد است كه برنامه های پیشگیری می تواند بر مبنای اطلاعات كسب شده از مطالعه بر روی كسانی باشد كه به طور موفقیت آمیز از سوء مصرف مواد اجتناب كرده اند نه آنهایی كه الزاماً مواد مصرف كرده اند .

شاید پاسخ گفتن به این سؤال كه(( برنامه های پیشگیری باید بر مبنای مثبت ها باشد یا منفی ها؟)) دشوار باشد ، اما باید در نظر داشته باشیم كه از افرادی كه به مصرف مواد(( نه گفته اند)) نیز می توان چیزهای بسیاری آموخت. در سال های گذشته بیشتر توجهات در زمینه سوء مصرف مواد در جوانان به این نكته معطوف بود كه چرا فلان جوان به راه خطا رفت (معتاد شد ) و به این سئوال كه چرا جوان دیگر راه درست را در پیش گرفت ( یعنی از مواد اجتناب كرد ) توجهی نمی شد. جدیداً توجهات به مطالعه بر روی آن دسته از جوانان پر خطر كه توانسته اند در اجتناب از مواد موفق باشند ، معطوف شده است. این جوانان اگر چه موقعیت ها و شرایط تهدید آمیز بسیاری برای گرایش به مصرف مواد داشته اند، اما توانسته اند از خطرات سربلند بیرون بیایند كه بواسطه تاب آوری مبتنی بر عوامل محافظت كننده ای بوده است كه به آنها كمك كرده تا از مواد اجتناب كنند. مثلاً بچه های افراد الكلی بیشتر از بچه های دیگر در معرض خطر گرایش به الكل هستند اما طیف وسیعی از آنها به طرف الكل نمی روند و سالم می مانند و از همین رو تاب آور به شمار می آیند.

مفهوم تاب آوری شیفت به یك چهارچوب جدید را در زمینه پیشگیری از اعتیاد مطرح می كند. این شیفت از مبدأ كاهش ریسك فاكتورهای محیطی ( كه زمینه ساز بروز رفتارهای ناسازگار و اختلالات روانی هستند) به سمت تاب آوری و ارتقاء آن می باشد.

در این چهارچوب جدید، شناخت عوامل محافظت كننده محیطی، اصلی است كه از آن می توان به سان سپری در مقابل اثرات زیان آور ریسك فاكتورها استفاده كرد. به علاوه آگاهی و شناخت آسیب پذیری های فردی كه تهدیدی برای تاب آوری به شمار می رود از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین تاب آوری به عنوان محصول تعامل فاكتورهای فردی و محیطی و آنچه كه در طی سال های رشد كودكی و نوجوانی در فرد شكل می گیرد و پرورش می یابد مطرح می گردد. پس تاب آوری می تواند با تقویت عوامل محفاظت كننده در محیط كودك همراه با ارتقاء مهارتهای زندگی و توانایی های شخصی وی توسعه یابد.

ناگفته نماند كه هر فرد می تواند در موقعیتی تاب آور (Resilient)، و در موقعیتی دیگر غیر تاب آور (Nonresilient) باشد، كه به كیفیت ارتباط فرد با عوامل خطر و عوامل محافظت كننده بستگی دارد. در بهترین شرایط حتی عامل خطر می تواند، زمینه ای برای جستجوی منابع محافظ توسط فرد گردد و در عمل تبدیل به عاملی محافظ برای فرد شود. مثلاً اگر تأثیر اولین تجربه مصرف مواد كه عامل زمینه ساز برای تداوم مصرف می باشد با خاطره تلخی مثل سرگیجه، تهوع و … همراه باشد این، سابقه می تواند برای همیشه فرد را از مصرف مواد دور كند و این خاطره برای او نقش عامل محافظت كننده را خواهد داشت. برخی از مهمترین عوامل تاب آور عبارتند از داشتن تصویر مثبت از خود، كنترل فرد بر زندگی خود، احساس مسئولیت و ارزش های اخلاقی و …

● نتایج مطالعات انجام شده

در مورد تاب آوری و عوامل تاب آوری مطالعات متعددی انجام شده كه برخی از آنها ذكر می گردند.

ـ در یك مطالعه گسترده، چندین فاكتور محافظت كننده بالقوه كه به نظر می رسید احتمال گرایش به الكل و مواد را كاهش می دهند، شناسایی شدند. در این مطالعه مشخص شد كه روابط صمیمانه باخانواده، وجود الگوهای مؤثر و قوی در زندگی، موفقیت های تحصیلی، پیوند محكم با مدرسه و تلاش برای رسیدن به آرزوها، نوجوانان را كمتر به سمت مواد سوق می دهد. همچنین به نظر می رسید كه خلق و خو و روحیات ملایم نوجوانان را قادر به سازگاری با استرس ها و سازگاری با دید مثبت می كند كه این هر دو باعث تقویت عوامل محافظت كننده در فرد می شوند. (۱۹۸۵) Hawkins , Lishner

در سال ۱۹۸۶ انسیتو ملی سوء مصرف الكل در آمریكا سه گروه از فاكتورهای بالقوه محافظت كننده را معرفی كرد كه مشتمل بر فاكتورهای والدینی، همسالان و محیطی می باشند.

۱) فاكتورهای والدینی شامل : مخالفت والدین با مصرف الكل، توقع پاك بودن و عدم مصرف و روابط خانوادگی محكم و مهارت های اجتماعی.

۲) فاكتورهای گروه همسالان : درك درست و دقیق معیارهای مصرف و عدم مصرف بوسیله همتایان و مهارت های امتناع از مصرف مواد در مقابل فشارهای همسالان.

۳) فاكتورهای محیطی : در دسترس نبودن الكل، توانایی انتقاد از تبلیغات الكل

در رابطه با فاكتورهای محافظت كننده كه در این مطالعه توصیف شدند، اعتقاد عمیقی به آموزش وجود داشت نوجوانان حتی اگر در معرض ریسك فاكتورها هم نبودند آموزش داده می شدند كه در این صورت نسبت به همسالان خود با احتمال كمتری به سمت مصرف مواد می رفتند. این مطلب نشان می دهد كه برنامه هایی كه طی آنها دانش آموزان آموزش می بینند، می توانند تاب آوری را در آنان پرورش دهند.

دانش آموزانی كه دارای مهارت های اجتماعی از جمله مهارت مقاومت در برابر تعارف دوستان هستند نیز تاب آوری نشان می دهند.

ـ همچنیـن در یك مطالعـه دیگر فـاكتـورهـای محافظت كننده درسه گروه تقسیم بندی شدند Gramezy ۱۹۸۴) :

۱) ویژگی های كودك : تیپ شخصیتی ملایم و مثبت، استقلال، وابسته نبودن، امیدواری بالا و امید به آینده، همدلی، شوخ طبعی ، بهره هوشی بیشتر از ۱۰۰.

۲) ویژگی های خانواده:زندگی با خانواده، روابط ایمن بخش مادر و كودك، روابط صمیمی با یكی از والدین. برقراری دیسیپلین متعادل توسط والدین، نظارت والدین.

۳) حمایت های اجتماعی : دوست قابل اعتماد و با تجربه بزرگتر برای بچه هایی كه در حمایت خانواده نیستند. حمایت دوستان.

حمایت یك بزرگتر در مدرسه، حمایت خانواده از طرف كلیسا یا محل كار و …

ـ یكی از طولانی ترین مطالعات تاب آوری بر روی بچه های پر خطر كه در معرض عوامل خطر ساز روانی اجتماعی و بیولوژیك بودند در جزیره هاوایی و در سال ۱۹۵۵ توسط W erner آغاز شد و ۳۰ سال به طول انجامید.

در این مطالعه كوهورت كه گروهی از بچه ها از دوره پیش از تولد تا جوانی بررسی و پیگیری شدند، اطلاعات ذیقیمتی در مورد تاب آوری و عوامل خطرساز بدست آمد. از ۷۰۰ نفر كودكی كه در این مطالعه حضور داشتند ۲۰۱ نفر در معرض خطراتی مثل استرس پری ناتال، فقر، ناپایداری خانواده و والدین دچار اختلالات روانی بودند. ۷۲ نفر آنان در بزرگسالی، افرادی شایسته، مطمئن و مراقب بودند. نتایج مطالعه نشان داد كه اثرات استرس های ایجاد شده با گذشت زمان كاهش یافت و نتایج ناشی از هر عامل خطرساز بیولوژیك در واقع به كیفیت محیط تربیتی بستگی داشت.

مطالعه ورنر در سال ۱۹۵۵ فاكتورهای فردی و محیطی را كه مشخصاً با سازگاری موفقیت آمیز در موقعیت های پر خطر مرتبط هستند شناسایی كرد از جمله می توان به این موارد اشاره كرد :

۱ ) ویژگی های ذاتی و فطری كه اجازه مطرح شدن موضوعات و مسائل را با دیگران به منظور آگاهی از نظرات و راه حلهای آنها می دهند و به این ترتیب برقراری روابط مثبت با دیگران تسهیل می شود.

۲ ) مهارت هایی كه استفاده مؤثر از توانایی ها و استعدادها را ممكن می كند.

۳ ) مهارت های والدین كه شایستگی و اعتماد به نفس را در بچه ها پرورش می دهند.

۴ ) حمایت بزرگسالان

۵) فرصت هایی برای گذارهای مهم زندگی.

علاوه بر اینها مطالعه و رنر نشان داد، در دهه اول زندگی تقریباً ۲۵ درصد بچه ها یك والد الكلی قهار داشتند كه از این ۴۱ درصد متعاقباً تا سن ۱۸ سالگی دچار مشكلات جدی رفتاری و یادگیری شدند در حالیكه بقیه چنین مشكلاتی را تجربه نكردند. یافته های دیگر مطالعه حاكی از تفاوت شیوع مشكلات خطرناك جسمی، یادگیری و رفتاری در میان دختران و پسران بود.

تا سن ده سالگی در پسران رابطه معناداری میان مواجهه با ریسك فاكتورهای مختلف و بروز مشكلات نیازمند انواع خدمات اجتماعی و مداخـلات پـزشكی وجود داشت یعنی بـا موجهه بـا ریسك فـاكتورهـا، احتمال بروز مشكلات افزایش می یافت.

این نسبت در دهه دوم تغییر كرد (از ۱۰ تا ۱۸ سالگی). در حالیكه پسران پرخطر ۳ برابر بیشتر از دختران مورد غفلت جدی بودند، تا سن ۱۸ سالگی مشكلات روانی در دخترها بیشتر از۲ برابر بود. علاوه بر این در بچه هایی كه در دهه اول مشكلات یادگیری و یا رفتاری جدی در آنها شناسایی شد. شمار بیشتری از پسران نسبت به دختران بهبود یافتند.

جالب است كه محققان بعضی از فاكتورهای تاب آوری متفاوت در بین دو جنس را شناسایی كردند. مثلاً در میان دختران جوان، تجاربی كه منجر به پرورش تكامل و استقلال می شوند نظیر فقدان پدر، احساس مسئولیت در قبال بچه های كوچكتر و شاغل بودن مادر در خارج از خانه باعث بروز تاب آوری و شایستگی شدند. از سوی دیگر، تاب آوری در پسران با حضور پدر، اختلافات خانوادگی كم و نیز كم جمعیت بودن خانواده و وجود نظارت كافی و چارچوب های مشخص ارتباط داشت. به هر حال در این مطالعه روی هم رفته تعداد بیشتری از دختران پر خطر نسبت به پسران پر خطر در جوانی تاب آور شدند.

ـ مطالعات نشان می دهد كه كلاً فاكتورهای تاب آوری نسبت به فاكتورهای خطرساز، نقش مهم تری را در سوء مصرف مواد و پروسه مقاومت در برابر مواد بازی می كنند. همچنین مشخص شد كه جنسیت یك عامل مهم و تأثیر گذار است، چنانكه در بالغین مذكر تاب آوری دارای یك اثر مستقیم در مصرف مواد بطور كلی و سن اولین مصرف است، در حالیكه عوامل خطرساز در این مورد اثر مستقیم دارند.

در بالغین مؤنث، تاب آوری دارای یك اثر مستقیم روی مصرف مواد و عوامل خطرساز اثر غیر مستقیمی روی سن اولین مصرف دارند. این مطالعه نشان می دهد كه با آنكه مداخلات زودرس برای هر دو جنس حائز اهمیت هستند، فاكتورهای تاب آوری باید قبل از شروع مصرف مواد در جنس مذكر در نظر گرفته شود و برنامه ریزی گردند.

ـ یك مطالعه دیگر نشان داد كه حضور یك بزرگتر در زندگی كودك كه به وی علاقمند باشد حتی در حضور والدین با عملكرد بد می تواند اثر مثبت واضحی بر بقیه زندگی او به عنوان یك بزرگسال بگذارد. بدیهی است كه تاب آوری در خلاء توسعه نمی یابد و در زمینه خانواده و جامعه است كه این رشد صورت می گیرد ،.موضوع چالش انگیز این است كه چگونه می توان به بچه ها كمك كرد تا توانایی بیشتری در ارتقاء تاب آوری داشته باشند و نیز چگونه می توان به بزرگترها كمك كرد تا در مؤثرتر كردن این تاب آوری سهیم باشند (اوسولیوان ـ ۱۹۹۱)

یافته های مرتبط با فرهنگ ها و گروه های سنی مختلف نشان می دهد كه در همه فرهنگ ها، فاكتورهای تاب آوری می توانند وجود داشته باشند، اما چگونگی و روند آن متفاوت است.

سن كودكـان یك نقش اساسی دارد، یعنی اینكه یك شیفت قابـل توجه از وابستگی به خدمـات و حمایت های خارجی در بچه های كوچكتر به سمت اعتماد كردن به مهارت های بین فردی و اجتماعی در بچه های بزرگتر به صورت یك مدل تا دوران بزرگسالی وجود دارد. اطلاعات بدست آمده نشان می دهند كه شكل گیری توانایی های فرد با گذشت زمان ادامه می یابد.

Surla wolf_ ۱۹۹۵معتقد است كه تاب آوری سیمای تحمل هر فرد است. ژنتیك و ویژگی های سرشتی هر دو تعیین كننده هستند و به نوبه خود با تجربیات زندگی تغییر می یابند.

هوش خوب، سازگاری آسان خلق و خوی اجتماعی و یك ظاهر كمك خواه پاسخ های مثبت دیگران را بر می انگیزد و به داشتن یك احساس درونی مثل احساس ارزشمند بودن، شایستگی و خوداثربخشی كه همواره با تاب آوری مرتبط بوده است كمك می كند. آنچه اهمیت دارد این است كه تاب آوری با استرس های بیش از حد محیطی پرورش نمی یابد. مشكلات و نابسامانی های مرتبط با فقر و بیكاری بسیار بزرگ هستند و در بین نسلها انتقال می یابند.

این مشكلات باعث خشونت های خانوادگی ، اختلاف والدین، والدین سخت گیر و بی توجه و كودك آزاری می شوند. ولی از طرف دیگر بعضی از مطالعات مطرح می كنند كه این مشكلات ممكن است در تقویت تاب آوری بچه ها نقش داشته باشند.

Zunz , Norman , Tarne(۱۹۹۳) مطالعات مختلفی بر روی فاكتورهای تاب آوری كه به ارتقاء رشد و توسعه روانی كمك می كنند انجام دادند. Turner و دیگران این فاكتورها را در دو دسته فاكتورهای فردی و محیطی كه آسیب پذیری را كاهش و تاب آوری فرد را افزایش می دهند تقسیم بندی كردند.

در این تقسیم بندی فاكتورهای فردی شامل خلق و خوی آسان گیر، بهره هوشی بالا، خود اثربخشی، ارزیابی واقع بینانه محیط، مهارتهای حل مشكلات اجتماعی، احساس مسوولیت، همدلی، دل دیگران را به دست آوردن ،شوخ طبعی و توانایی سازگاری بودند و فاكتورهای محیطی مشتمل بودند بر عوامل حفاظت كننده در خانواده، مدرسه و جامعه، از جمله : مراقبتهای زودرس والدین ، تشویق و روابط گرم و صمیمی با یك بزرگتر، محیط خانوادگی گرم و صمیمی، توقعات بالای والدین، مسئولیت پذیری و پاسخگو بودن خانواده، الگوی مثبت، نظارت و مهارت های والدینی خوب، سنت ها و مقررات خانوادگی، حمایت از شایستگی ها و اهداف زندگی جوانان، حمایت خانوادگی مستمر، فرصت دادن به دانش آموزان برای انجام فعالیت های گوناگون، وجود جو حمایت گر مدرسه و هنجارهای مثبت جامعه.

مطالعات محدودی روی تاب آوری در جمعیت های ویژه مثل بچه های خیابانی انجام شده است. Neiman (۱۹۸۸) فاكتورهای مشخص را در رابطه با تاب آوری در كودكان خیابانی شناسایی كرده است. او این فاكتورها را در دو دسته فردی (فاكتورهای سرشتی ، جنس و خلق و خو) و فاكتورهای محیطی (صمیمیت، رابطه مادر و كودك روابط خانوادگی و فاكتورهای خارج از خانواده ) دسته بندی كرد.

چندین مطالعه دیگر نیز فاكتورهای مرتبط با تاب آوری را در بچه ها شناسایی كرده اند. كودك با فاكتوری كه ((فاصله سازگار)) نامیده می شود، دو كار را انجام می دهد: از نظر هیجانی و روانی از هرج و مرج موجود در خانواده جدا می شود و بیشتر زندگی عادی اش را در جهان بیرون از خانواده یعنی مدرسه و دوستان از سر می گیرد و اجازه نمی دهد مشكلات الكل یا مواد فرد مراقبت كننده اش در مركز دنیای او باشد و او را تحت تأثیر قرار دهد.

احساس امید به آینده و عزم و اراده نیز با تاب آوری همراهی دارد. محققان بچه های بسیار كوچكی را مشاهده كرده اند كه برای فهمیدن موقعیتشان، با تجربه كردن شماری از سختیها مثل فقر و مشكل مواد در خانواده كوشش می كنند. بچه های تاب آور صفاتی مثل امیدواری، پر طاقتی، انگیزه و اعتقاد به آینده روشن، علیرغم مواجهه با چالش ها و مشكلات را نشان می دهند.

محققان همچنین دریافتند كه توانایی توسعه مهارت های شایستگی با تاب آوری مرتبط هستند. شایستگی شامل كیفیت پاسخدهی، انعطاف پذیری، همدلی، مهارت های اجتماعی، احساس درك دیگران ،شوخ طبعی و بسیاری از رفتارهای اجتماعی دیگر.

محققان همواره شواهدی برای وجود این ویژگی ها در افراد تاب آور داشته اند و اهمیت یكسانی برای فقدان هر كدام از این ویژگیها در افراد دچار مشكلات جدی روانی، قضایی و رفتاری قائل بوده اند.

اصل دیگری كه با تاب آوری مرتبط بوده ، توانایی استفاده موثر از سیستم های حمایتی می باشد. بچه هایی كه در فعالیت های مدرسه شركت داشتند، با مشاوران صحبت كردند، بطور فعال یك الگوی جانشین والدین را جستجو نمودند و به دیگران اعتماد كردند با احتمال بیشتری نسبت به آنهایی كه درگیر این شبكه حمایتی نبودند، تاب آور بودند.

اغلب، تاب آوری یك فرد به عناصر و عوامل متنوعی مشتمل بر مرحله رشد فردی، ویژگیهای فرهنگی و حاد یا مزمن بودن مشكلات و نابسامانی های زندگی او بستگی دارد. با وجود این بسیاری از مردان وزنان علیرغم وضعیتشان به سمت یك زندگی مولد و موثر رفته اند. با فهم چگونگی صورت گرفتن این موضوع، برنامه های پیشگیری می توانند فعالیتهایشان را با اتكاء به فاكتورهای مخافظت كننده در زندگی همه كودكان همراه كنند.

در تگزاس یك مطالعه روی دانش آموزانی انجام شد كه علیرغم تمام فشارها و دسترسی به مواد اقدام به مصرف نكرده بودند. در این مطالعه فاكتورهای تاب آوری كه شناسایی شدند شامل موارد زیر بود: موفقیت هایی تحصیلی، احساس امنیت در خانه، در میان همسایگان، در مدرسه، داشتن دوستانی كه با والدیشان احساس همبستگی و صمیمت دارند،اسلحه حمل نمی كنند یا عضو هیچ دسته و باندی نیستند و داشتن والدینی كه بطور منظم در فعالیتهای مدرسه شركت می كنند.

در این مطالعه هم مشخص شد كه فاكتورهای تاب آوری متعدد هستند و در حوزه های فردی، خانوادگی، گروه همسالان و اجتماعی قرار می گیرند. آگاهی فردی در طی مراحل تحصیل، ارتباط نزدیك در خانواده و شركت در فعالیتهای مدرسه، عدم مصرف مواد در گروه همسالان ، توجه داشتن به خانواده و مدرسه،دوست نبودن با گروه ها و باندها همراه با مشاركت در فعالیتهای حمایتی مدرسه مهم هستند.جامعه و مدرسه نیز در فراهم كردن یك محیط سالم و رفاه اقتصادی برای اینكه جوان بتواند زندگی كند و نیز رابطه اش با مدرسه محكم شود اهمیت دارند.

به هر حال همه جوانان امروزه در موقعیت پر خطری قرار دارند. فاكتورهای اقتصادی، اجتماعی، قانونی و تاریخی همراه با چالش های دوران رشد و نوجوانی در ایجاد خطر مصرف مواد نقش دارند. وقتی والدین ، مدرسه و جامعه بطور موثر با هم همكاری كنند می توانند در پیشبرد اهداف پیشگیری از اعتیاد كمك كنند. پیشگیری موثر به تعهد و همكاری همه سطوح، یعنی والدین مدرسه و جامعه نیاز دارد.

كوتاه سخن اینكه، تاب آوری یك مفهوم امید بخش است كه می تواند در برنامه های پیشگیری از اعتیاد مورد توجه و استفاده قرار گیرد. این صفت در همه فرهنگ های جهان وجود دارد و لازم است كه در كشور ما هم مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد تا جایگاه خود را در روبكرد های پیشگیرانه به دست آورد. اگر به فرهنگ ایرانی رجوع كنیم خواهیم دید كه تاب آوری چندان هم غریب و مهجور نیست.

اصطلاحات و كنایه های مثل پوست كلفت بودن، سگ جان بودن، بادنجان بم بودن و ... همان تاب آوری هستند. و به نظر می رسد تاب آوری درفرهنگ عامه پیش از آنكه یك صفت مثبت و پسندیده باشد، منفی و تحقیر شده است و گرنه چنین تعابیر طعنه آمیزی در مورد آن بكار نمی رفت. ازهمین رولازم است فرهنگ جامعه را به سوی نگرش مثبت نسبت به تاب آوری هدایت كرد.با همه اینها می توان به مصرعی از حافظ دلخوش داشت كه: ((مرغ زیرك چون به دام افتد تحمل بایدش)) و تاب آوری یعنی همین.

elena5 آنلاین نیست.   پاسخ با نقل قول
پاسخ

برچسب ها
آسیب های اجتماعی, اعتماد به نفس, روان شناسی, روانشناسی, عزت نفس


کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان)
 
ابزارهای موضوع
نحوه نمایش

مجوز های ارسال و ویرایش
شما نمیتوانید موضوع جدیدی ارسال کنید
شما امکان ارسال پاسخ را ندارید
شما نمیتوانید فایل پیوست در پست خود ضمیمه کنید
شما نمیتوانید پست های خود را ویرایش کنید

BB code هست فعال
شکلک ها فعال است
کد [IMG] فعال است
کد HTML غیر فعال است

انتخاب سریع یک انجمن

War Dreams    Super Perfect Body    Scary Nature    Lovers School    Winner Trick    Hi Psychology    Lose Addiction    Survival Acts    The East Travel    Near Future Tech    How Cook Food    Wonderful Search    Discommend

Book Forever    Electronic 1    Science Doors    The Perfect Offers    Trip Roads    Travel Trip Time    Best Games Of    Shop Instrument    Allowedly


All times are GMT. The time now is 12:55 PM.


کپی رایت © 1388 . کلیه حقوق برای وبگاه حرف روز محفوظ است