افزايش مصرف قرص هاي روان گردان در ايران

[happy-girl]

همسفر مرگ

بروز و شيوع ناهنجاري هاي اجتماعي در ميان جوانان ادامه دارد و اين در حالي است كه مصرف داروهاي روان گردان ابعاد تازه تري يافته است. با كاهش قيمت اين قرص ها از 10 هزار تومان به 300 تومان، جوانان زيادي براي رهايي از قيدهاي ذهني و باورهاي رسمي جامعه ، به مصرف اين قرص ها تمايل پيدا كرده اند. آنها «اكس» مصرف مي كنند تا شاد شوند و نيروي مضاعف پيدا كنند، اما بعد از مدتي گرفتار اختلال هاي روحي، رواني و جسمي عمده اي مي شوند كه به مراتب خطرناك تر از عواقب مصرف مخدرهايي نظير ترياك و هروئين است.

قرص اكستاسي (ECSTASY) اگرچه به معناي لذت يا شادي عميق است ، اما بعد از چندين بار مصرف منجر به افسردگي و كاهش هيجانات لذت بخش در فرد مي شود و از اين رو مصرف آن از دهه ي هشتاد در اروپا غيرقانوني و ممنوع اعلام شده است. قرص شادي آور نخستين بار در سال 1914 توسط شركت داروسازي «مرگ» در آلمان ساخته و به ثبت رسيد. هم اكنون مصرف اين قرص ها در كشورهاي آمريكا، انگليس، فرانسه و آلمان شيوع بيشتري دارد و مصرف آن در ايران نيز با پايين آمدن قيمت آن، روند رو به رشدي در ميان جوانان رده سني ?? تا ?? سالگي يافته است. دكتر ارسلان ضرابي روان پزشك ، با اشاره به اين كه اثرات روحي ـ رواني اين قرص ها در طول زمان به مراتب شديدتر از اثرات جسماني آن است . مسموميت ناشي از مصرف آن تاثيرات جسماني مثل : افسردگي، اضطراب هاي مزمن، تخريب كبدي و كليوي است و البته همراه با تحريكات رواني بسيار شديدي مثل كارهاي جنايي و خشونت شديد را به دنبال دارد . از همه بدتر تأثيري است كه بر روابط جنسي مي گذارد. افراد پس از مصرف، شرم و حياي ايجاد رابطه ي جنسي را از دست مي دهند و به شهوت راني كشيده مي شوند».

دكتر ضرابي معتقد است: «در ايران بيشتر تكيه بر اثرات جسماني آن است، در حالي كه بايد بر اثرات روحي ـ رواني آن تأكيد شود. چرا كه فرد از لحاظ رواني به شدت وابسته به حفظ حالات پس از مصرف مي شود».
اكستاسي داراي خاصيت انرژي زايي شديد است. البته اين انرژي، كاملاً كاذب و غيرطبيعي است و اگرچه فرد پس از مصرف، بسيارفعال ، شاد و هوشيار مي شود و حركات او سريع و به نحوي غيرمعمول مي شود ، اما اين حالات پس از آن كه ساعت تأثيرگذاري دارو به پايان رسيد، به شدت افول كرده و وضعيت فرد مصرف كننده تا مصرف مجدد قرص در وضعيتي آشفته باقي مي ماند.

دكتر سعيد صفاتيان، مدير كل امور درماني و بازپروري ستاد مبارزه با مواد مخدر در توضيح چنين حالاتي مي گويد: «عوارض جسماني مصرف اكستاسي به طور طبيعي، از بين رفتن نياز خوردن و خوابيدن، تهوع ، تب، لرز، تعريق، توهم شنوايي و بينايي و از همه بدتر عدم تشخيص فاصله است. به طوري كه ساختمان 10 متري را يك متر تصور مي كند و خود را از آن فاصله به پايين پرت مي كند و يا در حين رانندگي، فاصله چند متري با خودروي جلويي را يك متر مي بيند و اين خود موجب تصادفات مرگبار مي شود».

وي در ادامه مي افزايد: «حالات روحي ـ رواني پس از مصرف نيز شامل افسردگي، تحريك پذيري، آشفتگي و عدم آگاهي به مكان و زمان و واكنش به اطراف مي شود. اين واكنش بخصوص در محيط هاي كاري نسبت به اطرافيان بسيار خطرناك است».

اگرچه گرايش به مصرف اكستاسي در ميان جوانان تحت عنوان ارضاي حس كنجكاوي و ماجراجويي و يا به دنبال راهي براي كاهش هيجانات و اضطراب هاي حاصل از زندگي ماشيني تفسير شده است ، ولي صرفاً چنين دلايلي گرايش رو به رشد جوانان، به مصرف اين قرص را توجيه نمي كند.

اگر در ميان محافل علمي ، سخن از کنترل خانواده ها و در نهايت جامعه است ، ولي گرايش جوانان به مصرف اين مواد، معلول يك علت است و حال بايد به دنبال علت بود. شايد به تعبيري بتوان گفت كه خانواده و جامعه خود علت و مسبب ظهور چنين پديده اي در ميان جوانان هستند.

دكتر حسين تنهايي، جامعه شناس واستاد دانشگاه با تأكيد به اين كه جامعه علت اصلي بروز چنين گرايشي است، معتقد است: «در يك جامعه، ساختارها و نيازها در هم تنيده شده است. به عبارتي ساختارهاي جامعه بايد براي رفع نيازهاي افراد آن شكل گيرند و بنا شوند. جوان امروزي به دنبال شادي و نشاط است. نياز اصلي او همين است. خنده و شادي اساس رشد جسم يك روح سالم است. يك جوان مي خواهد آن را به دست آورد. حال بستگي دارد در آن فرهنگي كه زندگي مي كند، چه چيز در دسترسي براي جبران شادي و هيجاناتش پيدا كند. در جوامع جهان سوم، شايد ارزان ترين وسايل ممكن براي لحظاتي خوش بودن، مصرف قرص هاي شادي آور باشد».

وي در ادامه ، مصرف اين قرص ها را با سركوفتگي نيازهاي اصلي جوانان مرتبط مي داند و مي گويد: «هنگامي كه نياز اصلي جوان امروزي يعني شادبودن، سركوب شود، نيازهاي كاذب جلوه مي كنند و لذا جوان براي رفع نيازهاي كاذب خود، گرايش به مصرف هرگونه موادي را پيدا مي كند. بايد پرسيد در جامعه ي ما كدام نهاد براي رسيدگي به هيجانات و شادي هاي انباشته شده در جوانان تأسيس شده است ؟ لذا در اثر همين كمبودهاست كه موسيقي در بازار آزاد شكل مي گيرد. چرا بايد نسل جديد را نسل عصيانگر و ضد اجتماع بخوانيم. آنها نيز با تعاريف خاص خود زندگي مي كنند. اين وظيفه ي جامعه و نهادهاي ذيربط آن است كه به رفع آن نيازها كه اصلي ترين آنها، شادي و نشاط در زندگي است، پاسخگو باشد».

شادي به معناي ايجاد انگيزه و نشاط، خاص يك جامعه نيست. تحقيقات نشان مي دهد شاد بودن به عنوان يك شاخص اصلي، باعث افزايش كارايي جامعه مي شود. محيط هاي بسته و خشك در دنياي امروز ديگر پاسخگوي نياز به شادي و لذت در جوانان نمي تواند باشد. براي بروز شادي بايد عوامل آن مهيا باشد. اغلب كشورها كوشش مي كنند كه اگر نمي توانند همه عناصر لازم را براي بروز شادي فراهم كنند، لااقل ابتكارهايي براي سوق دادن جامعه، به سمت شاد زيستن انجام دهند. از به راه انداختن سرگرمي هاي جمعي گرفته تا اجراي موسيقي شادي بخش در ملاءعام، همگي از موارد ايجاد زمينه هاي شادي در جامعه است. جوان جامعه ما نيز به دنبال چنان شادي ها و هيجاناتي است.

اگر او امروز نمي تواند اين سرخوشي را به طريق صحيح از درون ساختارهاي جامعه بيابد، براي جبران آن به سراغ مصرف قرص هايي مي رود كه ديگر ننگ خماري ندارند. او تنها، فردي پرانرژي و با نشاط است كه پس از هربار مصرف قرص، خود را بيشتر به آغوش مرگ مي سپارد. به نظر مي رسد، جامعه ما نيز، بايد بنا به نيازهاي اصلي جوانانش كه همان تخليه هيجانات و احساسات است، با مهيا كردن بسترهاي اجتماعي و فرهنگي، زمينه شادي را در جامعه فراهم كرده و آن را به يك فرهنگ عمومي تبديل كند تا بتواند از گرايش جوانان به مصرف قرص هاي شادي آور براي لحظاتي محدود جلوگيري كند.

دكتر ضرابي، عامل اعتياد وراثتي را در زمينه گرايش جوانان به مصرف قرص هاي اكستاسي، بسيار ضعيف مي داند و بر اين باور است كه: «اگرچه در زمينه هايي ديده شده است كه افرادي، به صورت ژنتيكي داراي زمينه گرايش به اعتياد هستند، ولي عامل مصرف قرص هاي روان گردان در جوانان بيشتر به محيط خانواده برمي گردد. زمينه هاي اختلال خانوادگي و عدم الگوهاي مناسب رفتاري در گرايش جوانان به اين قرص ها مي تواند مؤثر باشد. نكته اين جاست كه در خيلي از موارد، اگر جواني دست به مصرف قرص اكستاسي مي زند اولين گرايش او نيست. بلكه از قبل مواد ديگري هم مصرف مي كرده است . »

دكتر صفاتيان نيز، علت استفاده جوانان ايراني از اين قرص ها را علاوه بر عوامل فردي مانند: ترك تحصيل و عدم اعتماد به نفس و عوامل اجتماعي چون: ضعف قوانين، وجود بازارهاي غيرقانوني، كمبود فعاليت هاي جايگزين، عوامل محيطي را نيز ذكر مي كند و مي گويد: «از همه مهمتر عوامل محيطي است كه شامل غفلت خانواده از فرزندان و عدم آگاهي آنان نسبت به مصرف اين قرص هاست. چرا كه اغلب پدر و مادران فكر مي كنند اعتياد با حالاتي چون خمودگي، سياهي دور چشم و خواب آلودگي همراه است در حالي كه شادي و نشاط بيش از حد جوانان نيز مي تواند زنگ خطري براي آنان باشد».

بالابردن سطح آگاهي جوانان و خانواده ها در مورد خسارات زيانبار مصرف اين قرص ها، در زمره ي اول وظيفه نهادهاي دولتي و غيردولتي ذيربط به شمار مي آيد. اين وظيفه رسانه هاي گروهي است تا با آموزش همگاني خانواده ها، آنان را نسبت به مشاهده عدم تعادل رواني در جوانان نظير افسردگي، خستگي و اضطراب حساس كنند و علايم هشدار دهنده اي را به خانواده ها نشان دهند.


به قول فروغ:

اقدامي لازم است تا كسي باور كند،

باغچه دارد مي ميرد،

كه قلب باغچه در زير آفتاب ورم كرده است،

كه ذهن باغچه دارد آرام آرام از خاطرات سبز تهي مي شود…